Một cuộc triển lãm súng của hiệp hội NRA tại TP Louisville, bang Kentucky, ngày 21-5-2016 - Ảnh: Reuters

Tối 28-2, ngay trước khi đọc bài phát biểu đầu tiên trước lưỡng viện Quốc hội Mỹ, theo AFP, Tổng thống Trump đã lặng lẽ ký sắc lệnh cho phép áp dụng trở lại luật cho phép một số trường hợp bị tâm thần nhẹ được phép mua súng.

Thật ra thì ông Trump cũng chỉ là "đặt dấu chấm lên chữ i'' cho luật liên bang từng được áp dụng trước đây và được Quốc hội Mỹ phục hồi.

Hai viện Quốc hội Mỹ đã loại bỏ luật liên bang của Tổng thống Barack Obama liên quan việc này đồng thời bỏ phiếu cho những qui định mới và Tổng thống Trump là người ký lệnh ban bố dự luật đã được phê chuẩn.

Luật liên bang trước đó được Tổng thống Obama ký ban hành vào tháng 12-2016 mà không thông qua phê chuẩn của Quốc hội Mỹ. Theo đó buộc bên An sinh xã hội phải chuyển toàn bộ danh tính những người đang được hưởng trợ cấp do bệnh tâm thần đến cơ quan liên bang NCIS có trách nhiệm kiểm tra tiền sử bệnh tật và pháp luật của những người muốn mua súng cá nhân.

Sắc lệnh khi đó bị bên đảng Cộng hòa phê phán là “diện cấm quá mơ hồ” vì nó bao gồm những người bị cho là không đủ khả năng tự lo tài chính cá nhân và phải được hỗ trợ của bên thứ ba.

Khi đó, để ký sắc lệnh trên, Tổng thống Obama đã viện dẫn vụ thảm sát ở trường học Sandy Hook làm ví dụ, và đưa ra con số là chỉ 75.000 người bị ảnh hưởng theo sắc lệnh này. Vụ việc ở TP Newton, bang Connecticut vào tháng 12-2012 do hung thủ tâm thần Adam Lanza thực hiện đã khiến 27 người thiệt mạng trong đó có 20 trẻ em.

Tuy nhiên sắc lệnh cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Obama lại bị cả bên ủng hộ mua bán súng tự do là Hiệp hội súng trường Mỹ (NRA) với 4 triệu thành viên, lẫn tổ chức bảo vệ quyền dân sự ACLU, phản đối với lý do sắc lệnh này mang tính phân biệt đối với những người mắc bệnh tâm thần.

Quyết định vừa được Tổng thống Trump ký cũng không có nghĩa mọi người đều được phép mua súng. Luật liên bang của Mỹ đã cấm bán súng cho những người bị một tòa án ở Mỹ kết luận không đủ khả năng sở hữu súng và cấm với những người từng phải điều trị trong bệnh viện tâm thần.

Vấn đề ở đây là mỗi bang ở Mỹ lại có qui định không nhất thiết phải chuyển thông tin cho Cục Điều tra liên bang (FBI).

Chưa kể ở Mỹ cũng còn những kẽ hở khiến người không được phép vẫn có thể tìm được khẩu súng cho mình như mua trên mạng.

Thống kê cho thấy tại Mỹ mỗi năm, có nhiều ngàn người vẫn có thể mua súng cho mình dù bản thân không được pháp luật cho phép. Bằng chứng rõ nét nhất là thủ phạm vụ thảm sát ở Virginia Tech vào năm 2007.

Đạo luật mới vừa được Tổng thống Trump đặt bút ký tuy vậy cũng bị nhiều nhóm kiểm soát súng và nhà hoạt động xã hội phản đối vì theo họ, việc kiểm soát súng đối với người tâm thần giúp ngăn chặn một số vụ tự tử và tai nạn súng đạn.

Ông Lloyd Doggett, nghị sĩ bang Texas, tuyên bố: “Người dân Mỹ và các gia đình đang bị đe dọa mỗi ngày bởi bạo lực súng, họ xứng đáng được cảm thấy an toàn”.