Ngày 23-9, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ thay đổi hoàn toàn lập trường về cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Từ quan điểm trước đây cho rằng Ukraine cần nhượng bộ lãnh thổ để đạt được hòa bình, ông Trump lúc này lại khẳng định với sự hỗ trợ từ châu Âu, Ukraine "đang ở vị thế có thể chiến đấu và giành lại toàn bộ lãnh thổ nguyên vẹn ban đầu". Ông còn gọi Nga là "hổ giấy", khiến Matxcơva phản ứng sau đó.

Thay đổi lập trường

Trong 8 tháng cầm quyền, lập trường của ông Trump về Ukraine liên tục thay đổi. Hồi tháng 2, ông công khai chỉ trích Tổng thống Ukraine Zelensky vì liên tục đòi Mỹ viện trợ, thậm chí tuyên bố ngay trong Phòng Bầu dục: "Anh không có con bài nào cả".

Trong mùa xuân, ông tìm cách xích lại gần Tổng thống Nga Vladimir Putin và không áp thuế quan cao lên Nga như các nước khác. Đến mùa hè, cách đây gần 6 tuần, ông trải thảm đỏ đón nhà lãnh đạo Nga ở bang Alaska.

Sự thay đổi thái độ trong ngày 23-9, được ông Trump thể hiện trên mạng xã hội Truth Social ngay sau cuộc gặp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại New York, khiến giới quan sát kinh ngạc.

Đáp lại tuyên bố của ông Trump rằng Ukraine có thể lấy lại toàn bộ lãnh thổ bị Nga chiếm đóng, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố quân Nga đang tiến công trên mọi mặt trận và tình hình có lợi cho Nga.

Ông Peskov khẳng định: "Nga thường được so sánh với gấu. Không có "gấu giấy" nào cả và Nga là gấu thật".

Ông Trump không đưa ra lý do cho sự thay đổi đột ngột này. Một số quan chức châu Âu nghi ngờ ông đang tìm cách phủi tay khỏi cuộc xung đột mà trước đây từng hứa giải quyết chỉ trong vài ngày hoặc vài tuần.

Ông Trump cũng không giải thích vì sao giờ đây ông tin Ukraine - quốc gia liên tục mất thêm các phần lãnh thổ nhỏ vào tay Nga trong suốt năm qua - lại đột nhiên có thể giành lại toàn bộ.

Theo báo New York Times, một sĩ quan cấp cao NATO dự họp Liên hợp quốc lưu ý rằng Ukraine từng không thể giành lại tất cả lãnh thổ ngay cả khi Mỹ viện trợ ở mức cao nhất.

Ông Trump không cam kết khôi phục hàng chục tỉ USD viện trợ quân sự mà chỉ nói: "Chúng tôi sẽ tiếp tục cung cấp vũ khí cho NATO để NATO làm những gì họ muốn".

Kịch bản không lường trước

Trong nhiều tháng, ông Trump đã cố thuyết phục ông Putin tham gia đàm phán hòa bình, nhưng sự thay đổi giọng điệu cho thấy Tổng thống Mỹ đang chấp nhận thực tế rằng các nỗ lực ngoại giao đó đã thất bại.

Các nhà phân tích cho rằng ông Trump rõ ràng thất vọng với ông Putin vì nhà lãnh đạo Nga đã làm ông bẽ mặt khi không tiến tới đàm phán hòa bình như đã thỏa thuận.

"Nga đã chiến đấu vô mục đích trong suốt ba năm rưỡi trong một cuộc chiến mà cường quốc quân sự thực sự chỉ cần chưa đầy một tuần là có thể giành chiến thắng", ông Trump viết trên Truth Social, đồng thời cho rằng "ông Putin và Nga đang gặp rắc rối lớn về kinh tế".

Tại Liên hợp quốc, ông Zelensky chọn cách đón nhận tích cực: "Tôi nghĩ rằng ông ấy hiện nay đã hiểu rõ hơn về tình hình", nhà lãnh đạo Ukraine phát biểu, gọi ông Trump là "người thay đổi tình thế".

Chưa rõ ông Putin sẽ phản ứng ra sao trước sự thay đổi của ông Trump. Cần lưu ý ngay cả khi ông Trump thể hiện sự ủng hộ Ukraine trong tuyên bố thì việc ông lùi bước trong hành động - không muốn tiếp tục dính líu vào cuộc chiến và không sẵn sàng chi thêm hàng tỉ USD hoặc triển khai lính Mỹ tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình NATO - vẫn sẽ mang lại nhẹ nhõm cho ông Putin.

Trên Đài ABC News (Úc), cây bút John Lyons chỉ ra kịch bản: "Nếu ông Trump cho triển khai toàn bộ sức mạnh NATO thì ông Putin sẽ phải đối mặt với lựa chọn khó khăn: hoặc lùi bước, hoặc quyết định mở rộng xung đột thành một cuộc chiến mới, rộng lớn hơn ở châu Âu".

Có thể sẽ mất nhiều tháng để biết tuyên bố của ông Trump có thực sự làm thay đổi cục diện và ông hoàn toàn nghiêng về phe nào trong cuộc xung đột đẫm máu này.

Trong một số kịch bản, Mỹ vẫn có thể bị lôi kéo vào cuộc chiến. Chẳng hạn ngày 23-9, ông Trump tuyên bố các quốc gia NATO có quyền bắn hạ máy bay quân sự Nga nếu chúng xâm phạm không phận.

Khi được hỏi liệu ông có sẵn sàng bảo vệ các đồng minh nếu xảy ra cuộc chiến trên không trong lãnh thổ NATO hay không, ông Trump trả lời điều đó "phụ thuộc vào tình huống".

Châu Âu vừa mừng vừa lo khi ông Trump đổi thái độ về Ukraine

Đức kêu gọi châu Âu tận dụng sự thay đổi lập trường của ông Trump để tăng cường hỗ trợ Ukraine. Tuy nhiên lo ngại vẫn còn đó.