Ngày 11-3, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM phối hợp với Đại học Quốc gia TP.HCM tổ chức hội thảo khoa học triển khai nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Nhà nước có nhu cầu, doanh nghiệp… không biết

Phát biểu tại hội thảo, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được nhấn mạnh vai trò đặc biệt của thành phố trong việc thúc đẩy khoa học công nghệ. Theo ông, TP.HCM là cửa ngõ kết nối quốc tế, trung tâm kinh tế quan trọng, nơi tập trung nhiều trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp lớn nhỏ trong và ngoài nước.

Từ đó cũng đặt ra những yêu cầu cần có chiến lược phát triển khác biệt, đột phá và phù hợp với tiềm năng sẵn có. Ông Được cho rằng, một trong những yếu tố quan trọng nhất trong phát triển khoa học công nghệ tại TP.HCM là các thành tố như nhà khoa học, doanh nghiệp và nhà nước sẽ phải "cộng sinh". Bởi đi một mình sẽ đi nhanh nhưng không xa được.

Chủ tịch Nguyễn Văn Được nhấn mạnh cần tránh tình trạng "mạnh ai nấy làm" trong phát triển khoa học công nghệ. Chẳng hạn, nhà nước có nhu cầu nhưng doanh nghiệp lại không biết nhu cầu này, nhà khoa học cũng tự nghiên cứu theo hướng của mình mà không "gắn" được với nhau.

"Đó là cái dở của mình so với thế giới", chủ tịch UBND TP.HCM thẳng thắn nhận định.

So sánh với quốc tế, ông Nguyễn Văn Được nhận xét các giáo sư hay viện, trường đại học đều liên kết chặt chẽ với những tập đoàn lớn. Các trường đại học, viện doanh nghiệp lại kết nối được với một số "bài toán" do nhà nước đặt ra.

Vì vậy, chủ tịch Nguyễn Văn Được cho rằng chính quyền sẽ là bên đặt hàng, trong khi các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp sẽ là những người giải quyết bài toán thực tiễn.

Về một số bài toán thực tế của TP.HCM hiện nay, ông Nguyễn Văn Được giới thiệu mô hình 1-4-1 mà ông tâm huyết, và mong muốn nhận được góp ý để triển khai thực tế.

Số 1 đầu tiên đại diện cho trung tâm tài chính quốc tế. TP.HCM sẽ nghiên cứu ranh giới phát triển, bộ máy vận hành và nguồn nhân lực cho trung tâm này, đồng thời mời các tổ chức quốc tế tham gia tư vấn để định hướng bài bản.

Số 4 bao gồm bốn lĩnh vực trọng điểm: trung tâm công nghệ cao đa mục tiêu, khu công nghiệp công nghệ cao, giáo dục chất lượng cao và y tế chất lượng cao.

Số 1 cuối cùng là hạ tầng chiến lược, đặc biệt là hạ tầng giao thông và hạ tầng số - yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển lâu dài của thành phố.

Theo ông, thời điểm hiện tại là cơ hội vàng để TP.HCM tạo ra sự đột phá, bởi hội tụ đủ các yếu tố "thiên thời, địa lợi, nhân hòa". Do đó ông kêu gọi sự góp sức của các trường đại học, trong đó trung tâm là Đại học Quốc gia TP.HCM, trong kết nối các đơn vị, đề xuất cụ thể các chính sách hỗ trợ về thuế, đất đai và đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực số…

Bài toán chi 2% cho khoa học công nghệ

PGS.TS Vũ Hải Quân - giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM - nhận định để thực sự tạo ra đột phá, việc triển khai nghị quyết 57 cần phải thay đổi cả tư duy lẫn hành động, cần có cách tiếp cận mới, sẵn sàng làm khác đi so với trước đây.

Ông chỉ ra những điểm then chốt trong nội dung nghị quyết, trong đó đáng chú ý là mục tiêu nâng mức đầu tư cho khoa học và công nghệ lên tối đa 2% GDP. Thực tế trong giai đoạn 2016 - 2020, dù được xem là trung tâm khoa học công nghệ của cả nước, TP.HCM cũng chỉ dành khoảng 0,96% GRDP cho lĩnh vực này.

Một vấn đề quan trọng khác được PGS.TS Vũ Hải Quân nhấn mạnh là sự cần thiết của cơ chế chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học. Ông cho rằng khoa học công nghệ không thể luôn đảm bảo thành công ngay từ đầu, bởi bản chất của nghiên cứu là tìm tòi và thử nghiệm. Nếu không có cơ chế cho phép chấp nhận rủi ro, các nhà khoa học sẽ e dè, không dám bước ra khỏi vùng an toàn, và kết quả tạo ra sẽ khó mang tính đột phá.

"Nếu không có cơ chế phù hợp, các nhà khoa học sẽ chỉ làm những điều chắc chắn, an toàn mà không dám mạo hiểm. Khi đó sản phẩm nghiên cứu cũng chỉ dừng lại ở mức độ an toàn, không thể tạo ra bước nhảy vọt", giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM khẳng định.

Bên cạnh đó, PGS.TS Vũ Hải Quân cũng đề cập đến nhiệm vụ quan trọng của TP.HCM trong việc kiến tạo động lực tăng trưởng bền vững. Theo ông, để tạo ra sự thay đổi mạnh mẽ, thành phố cần có chiến lược rõ ràng, đi kèm với phương thức triển khai hiệu quả.

"Nếu tiếp tục thực hiện theo cách làm cũ, dù có đầu tư nhiều hơn, dòng vốn cũng chỉ chảy vào những khu vực quen thuộc, khó tạo ra sự bứt phá thực sự. Trong bối cảnh này, vai trò của chính quyền, doanh nghiệp, các tổ chức khoa học công nghệ và trường đại học là vô cùng quan trọng", ông nhấn mạnh.

Giáo sư vật lý làm hiệu trưởng Trường đại học Khoa học sức khỏe

GS.TS Phan Bách Thắng - giám đốc Trung tâm Nghiên cứu vật liệu cấu trúc nano và phân tử (INOMAR) - được công nhận giữ chức hiệu trưởng Trường đại học Khoa học sức khỏe (Đại học Quốc gia TP.HCM).