Rất nhiều bác sĩ sẽ đưa ra lời khuyên thẳng thừng nên tránh xa nhậu nhẹt, bia rượu trong những ngày chơi thể thao. Đặc biệt là với bóng đá, một môn thể thao nhiều va chạm, rủi ro chấn thương cao.

Bác sĩ CKII Đỗ Hữu Lương của Bệnh viện Quân y 175 - đơn vị đồng hành cùng Giải bóng đá công nhân, viên chức Việt Nam do báo Tuổi Trẻ, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, Liên đoàn Bóng đá Việt Nam phối hợp tổ chức đưa ra chia sẻ về vấn đề này.

"Sử dụng cồn trước và sau khi chơi thể thao, đó là một vấn đề rất nguy hiểm. Đầu tiên phải nói đến sự phối hợp thần kinh trung ương và những yếu tố phản xạ, làm cho các động tác của chúng ta không được chỉnh chuẩn. 

Uống rượu bia cũng gây mất nước, rối loạn điện giải, cũng như rối loạn giấc ngủ. Để phân tích đầy đủ, việc uống rượu bia sẽ ảnh hưởng đến rất nhiều yếu tố quan trọng của cơ thể như tim mạch, cơ bắp...", bác sĩ Đỗ Hữu Lương nói.

Nhiều người chơi thể thao có ý thức phòng tránh bia rượu rất tốt. Tiêu biểu như ở Giải bóng đá công nhân, viên chức Việt Nam những năm qua, nhiều đội bóng ra quy định nghiêm ngặt về tình trạng nhậu nhẹt.

Ông Thái Lê Cường - phó đoàn đội Công đoàn Nghệ An khi tham dự giải hồi năm 2024 chia sẻ: "Chúng tôi rất quan tâm đến vấn đề dinh dưỡng, chăm sóc hậu cần. 

Đội có bộ phận dinh dưỡng theo chân, luôn theo dõi sát sao, đảm bảo anh em cầu thủ phải tuân thủ chặt chẽ các quy định dinh dưỡng. Một trong số đó là tránh xa tuyệt đối bia rượu trong thời gian dự giải".

Nhưng bên cạnh những lời khuyên chung chung, chủ đề "nhậu nhẹt và thể thao" cũng tạo nên nhiều tranh luận trong giới khoa học. 

Nhiều chuyên gia cho rằng nên có tư vấn rõ ràng về việc giãn cách thời gian nhậu và chơi thể thao. Nếu được uống, nên uống bao nhiêu? Và cần chỉ rõ cho người chơi thể thao thấy những tác hại, rủi ro mà bia rượu mang đến, một khi họ áp dụng không đúng cách.

Nhậu trước khi chơi: nguy cơ cực lớn, mất phong độ

Nếu bạn nhậu trước khi ra sân, hệ thần kinh trung ương bị tác động bởi ethanol sẽ ức chế, phản xạ chậm hơn, phối hợp yếu hơn, thăng bằng kém hơn...

Rượu còn có tác dụng lợi tiểu, gây mất nước; nó ưu tiên được chuyển hóa trước trong gan, làm ảnh hưởng đến năng lượng dự trữ (glucose, glycogen) và khả năng sử dụng năng lượng trong cơ bắp. 

Nghiên cứu cho thấy "ngộ độc cồn cấp tính" làm giảm sự tăng glucose huyết sau vận động và làm chậm quá trình chuyển năng lượng từ mỡ trong giai đoạn hồi phục. 

Một bài viết từ NSCA (Hiệp hội thể chất Mỹ) nhấn mạnh rằng rượu làm giảm tổng hợp protein (MPS - muscle protein synthesis) dù đã nạp protein đầy đủ. 

Khi hiệu suất đã bị ảnh hưởng, bạn có thể trở thành nguồn chấn thương cho bản thân và đồng đội. ACSM cũng nêu rõ rượu có thể gây tổn hại tim, chuyển hóa, điều hòa thân nhiệt - đều là các yếu tố ảnh hưởng đến vận động.

Vậy có “liều nhỏ trước trận” nào chấp nhận được không? Hầu hết các hướng dẫn và nghiên cứu không khuyến khích dùng rượu gần thời điểm thi đấu. 

Ngay cả liều thấp cũng có thể để lại ảnh hưởng nhất định. Thời gian cần để “thải độc cồn” phụ thuộc vào lượng uống và tốc độ chuyển hóa cá nhân - thông thường người ta ước tính cơ thể loại bỏ khoảng 0,10 - 0,15 ‰ nồng độ cồn máu mỗi giờ. 

Nếu bạn đã uống tới mức làm nồng độ cồn trong máu cao, tốt nhất là chờ ít nhất 6-8 giờ hoặc hơn để trở lại trạng thái “gần sạch” trước khi thi đấu.

Tóm lại, nhậu trước khi chơi là lựa chọn rủi ro cao, gần như không có lợi - ngoại trừ trường hợp cực kỳ nhẹ, cách thời điểm trận đấu nhiều giờ, và người chơi có cơ thể đặc biệt khỏe mạnh.

Nhậu sau khi chơi: khó phục hồi, rủi ro tiềm ẩn

Đây chính là hoàn cảnh thường xuyên gặp nhất trong giới công nhân, viên chức, từ nhà máy, xí nghiệp cho đến môi trường công sở. Đã ra sân bóng, không tránh khỏi việc "giao lưu" một chút trên bàn nhậu.

Xét từ góc độ khoa học phục hồi, việc uống rượu ngay sau trận có thể làm chậm các tiến trình phục hồi quan trọng: tổng hợp protein cơ, tái tạo glycogen, cân bằng nước - điện giải, điều hòa hormone, phục hồi thần kinh - và nếu uống nhiều, ảnh hưởng lớn hơn.

Một nghiên cứu của Parr et al. (2014) cho thấy: khi uống rượu sau vận động (kể cả có bổ sung protein), quá trình tổng hợp protein cơ bị giảm rõ rệt - tức rượu ức chế đáp ứng “anabolic” của cơ. 

Các nghiên cứu tổng hợp khác cũng nhấn mạnh rằng sự giảm này có tính liều - thời điểm: uống càng sớm và càng nhiều thì càng ức chế mạnh hơn. Có nghiên cứu ước tính uống rượu sau khi tập có thể giảm khả năng phục hồi đến 37% so với khi không uống.

Phản ứng hormone cũng bị ảnh hưởng: rượu có thể làm giảm testosterone, tăng cortisol - điều này làm giảm phản ứng xây dựng cơ và hỗ trợ thoái hóa cơ.

Rượu còn làm rối loạn cân bằng nước: nó gây lợi tiểu, dẫn tới mất nước, làm quá trình phục hồi đòi hỏi bù nước và điện giải bị khó khăn hơn.

Hơn nữa, uống rượu sau tập thể chất nặng còn làm biến đổi hệ thống đông máu (haemostasis), tăng nguy cơ cục máu đông nếu có tổn thương mạch máu nhỏ.

Giấc ngủ - vốn là thời điểm quan trọng cho hồi phục thần kinh, hormone, tái cân bằng - cũng bị ảnh hưởng nặng khi uống rượu: giảm REM sleep, tăng tỉnh giữa đêm, làm giấc ngủ kém chất lượng. Điều này càng làm giảm hiệu quả phục hồi.

Trường hợp “có thể chấp nhận” 

Các nghiên cứu từ NSCA cũng đưa ra lời khuyên tương đối dành cho người chơi thể thao một khi họ muốn uống một chút bia rượu xoay quanh buổi chơi thể thao.

Uống ở liều thấp - nghiên cứu cho rằng nếu ≤ 0,5g ethanol/kg khối cơ thể thì ảnh hưởng đến phục hồi và cơ bắp có thể nhỏ hơn, không đáng kể với nhiều người.

Không uống ngay sau trận - nên đợi ít nhất 2-3 giờ, ưu tiên ăn, nạp nước, carbohydrate + protein, rồi nếu vẫn muốn thì uống nhẹ.

Không uống trước trận - hoặc nếu uống, phải cách thời gian đủ lâu để cơ thể chuyển hóa rượu về mức rất thấp (6-8 giờ hoặc hơn tùy liều).

Uống đủ nước kèm theo, ăn chất phục hồi trước khi uống, tránh uống quá sát giờ ngủ.

Quy đổi dễ hiểu: từ ethanol → bia /whisky

Để biết “uống bao nhiêu là vừa”, ta cần quy đổi từ lượng ethanol sang đồ uống phổ biến:

Một lon bia 330ml, độ cồn 5% chứa khoảng 13g ethanol. Một shot whisky 30ml, độ cồn 40% chứa khoảng 9,5g ethanol.

Giả sử bạn cân nặng 70kg, nếu uống mức 0,5g/kg → tương đương 35g ethanol. 35g tương đương khoảng 2,7 lon bia 330ml (5%), hoặc khoảng 3,7 shot whisky 30ml. Nếu bạn nặng hơn hoặc nhẹ hơn, số này sẽ thay đổi.

Nên nhớ đây chỉ là con số lý thuyết. Uống 2-3 lon bia sau trận có thể đã vượt “an toàn” trong nhiều trường hợp - đặc biệt nếu bạn uống nhanh, uống trước khi ngủ, hoặc cơ thể bạn nhạy với rượu.

Nhìn chung, việc uống bia rượu trong ngày chơi bóng luôn được khuyên là nên tránh, đặc biệt khi tham gia vào các giải đấu, trận đấu có tính quyết liệt. 

Ngũ cầm hí - môn võ rèn luyện cơ thể của danh y Hoa Đà

Không chỉ nổi bật về y thuật, danh y Hoa Đà - vị thầy thuốc huyền thoại của Trung Hoa còn sáng tạo ra một bộ võ thuật lưu truyền đến tận ngày nay.