Mỹ sử dụng máy bay OC-135B Open Skies để thực hiện các chuyến bay bầu trời mở - Ảnh: US AIR FORCE
Ngày 12-2, ông Vladimir Yermakov - giám đốc Cục Kiểm soát và không phổ biến vũ khí (Bộ Ngoại giao Nga) - tuyên bố Nga tin tưởng vào sự sáng suốt của các đối tác nước ngoài, đồng thời kêu gọi duy trì Hiệp ước Bầu trời mở như một trong số ít trụ cột cấu trúc an ninh còn lại ở châu Âu.
Hiệp ước Bầu trời mở được xem là cơ chế xây dựng lòng tin cuối cùng giữa Nga và Mỹ.
Chuyên gia CALEB LARSON
Cho phép quan sát
Hiệp ước Bầu trời mở có lẽ là một trong những lý do giữ cho Mỹ và Nga không sử dụng vũ khí hạt nhân đối đầu nhau. Hiệp ước được 34 quốc gia thành viên NATO và Hiệp ước Warsaw cũ thông qua vào ngày 24-3-1992 tại Helsinki (Phần Lan) và có hiệu lực năm 2002.
Theo hiệp ước đa phương này, mỗi nước ký kết phải chấp thuận một số chuyến bay quan sát không vũ trang trên không phận nước mình (hạn ngạch thụ động) nhằm thu thập dữ liệu hoạt động quân sự. Ngược lại, nước ký kết có thể thực hiện từng ấy chuyến bay trên không phận nước ký kết khác (hạn ngạch chủ động). Các chuyến bay phải được thông báo trước 72 tiếng và được nước có liên quan đồng ý.
Máy bay được thiết kế riêng, gọi là "máy bay Bầu trời mở", phải qua kiểm tra trước về máy bay và các thiết bị chuyên dụng như máy ghi hình độ nét cao, máy quét hồng ngoại, radar khẩu độ tổng hợp (SAR) để bảo đảm các thông số kỹ thuật phù hợp với hiệp ước.
Một trong những quy định quan trọng là các chuyến bay quan sát không thể bị hủy bỏ hoặc hạn chế vì bất kỳ lý do gì, trừ trường hợp vì lý do an toàn bay (chứ không phải vì lý do bảo vệ an ninh quốc gia). Sau chuyến bay, nước quan sát phải gửi một bản sao dữ liệu cho nước được quan sát và báo cáo chuyến bay cho các nước ký kết, đồng thời cung cấp thêm thông tin chi tiết nếu có yêu cầu.
Nga quyết duy trì hiệp ước
Thông tin Tổng thống Donald Trump dự định rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở được bàn tán từ tháng 10-2019. Hiện nay trong nội bộ Mỹ vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều. Những người ủng hộ rút đưa ra ba lý do.
Một là, Nga không tôn trọng hiệp ước vì hạn chế bay trên các khu vực Mỹ quan tâm như Kaliningrad, Abkhazia, Nam Ossetia, Chechnya và Nga đã lợi dụng các chuyến bay để trinh sát cơ sở hạ tầng then chốt của Mỹ.
Hai là, Nga cần hiệp ước nhiều hơn nên thực hiện các chuyến bay nhiều hơn Mỹ. Ba là, các vệ tinh Mỹ đã đạt đến độ phân giải cao hơn nhiều so với máy ghi hình trên máy bay nên rút khỏi hiệp ước cho đỡ tốn kém.
Song, một số nghị sĩ Mỹ khác nhận thấy cần duy trì hiệp ước để tương tác với Nga trong bối cảnh căng thẳng với nước này. Họ nhận định rút khỏi hiệp ước chỉ có lợi cho Nga và làm phương hại đến lợi ích an ninh quốc gia của các nước đồng minh châu Âu cùng các đối tác Mỹ. Vả lại, họ ghi nhận theo hiệp ước, các nhà quan sát Mỹ vẫn có thể ngồi trên máy bay Nga cùng thực hiện chuyến bay và các nhà quan sát Nga cũng có thể làm như thế với Mỹ.
Trong khi đó, Nga cũng cáo buộc Mỹ hạn chế bay trên một số khu vực như Alaska và Hawaii. Trung tuần tháng 1-2020, Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố việc Mỹ rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở "gây thiệt hại nghiêm trọng" cho an ninh châu Âu và nhấn mạnh: "Chúng tôi xem hiệp ước là một biện pháp quan trọng để củng cố niềm tin và minh bạch về quân sự. Chúng tôi nhận thức tầm quan trọng của hiệp ước và sự cần thiết phải bảo đảm đầy đủ các hoạt động. Xin lưu ý, Nga sẽ làm tất cả có thể để duy trì hiệp ước đang có hiệu lực".
Hiệp ước Bầu trời mở được xem là cơ chế xây dựng lòng tin cuối cùng giữa Nga và Mỹ sau khi hai bên rút khỏi Hiệp ước Lực lượng hạt nhân tầm trung vào đầu tháng 8-2019 và Hiệp ước Cắt giảm vũ khí chiến lược (START mới) sẽ hết hiệu lực vào tháng 2-2021 nếu không được gia hạn.
Hiệp ước được thiết lập nhằm xây dựng lòng tin và thúc đẩy minh bạch, hai yếu tố rất quan trọng đối với hai siêu cường hạt nhân. Nếu Mỹ rút khỏi hiệp ước, quyết định này sẽ là cây đinh cuối cùng đóng vào cỗ quan tài chôn vùi vấn đề kiểm soát vũ khí Nga - Mỹ.
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận