Tại tọa đàm "Động lực phát triển công nghiệp TP.HCM - Từ tiềm năng đến hành động" ngày 17-7, các chuyên gia, doanh nghiệp và lãnh đạo quản lý cùng chung nhận định muốn công nghiệp thành phố tăng trưởng đột phá, cần dám nghĩ khác, làm khác.

Tư duy "giải bài toán ngược"

Theo TS Trần Du Lịch - chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98, muốn đạt tốc độ tăng trưởng công nghiệp hai con số trong 5 năm tới, TP.HCM không thể đi theo mô hình cũ. "Phải làm bài toán ngược, hình dung Việt Nam năm 2030, 2045 sẽ là gì, từ đó xác định con đường hiện tại cần đi" - ông Lịch nói.

Ông cảnh báo rằng nếu TP.HCM tiếp tục phụ thuộc vào lao động giá rẻ và mô hình truyền thống, nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình là rất rõ ràng. Công nghiệp mới phải gia tăng giá trị, dựa trên chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ cao.

Theo TS Trần Du Lịch, cần tái phân bố không gian, xây vành đai công nghiệp - dịch vụ - cảng biển. Ông cho rằng không gian mở rộng sau sáp nhập là cơ hội để TP.HCM "vẽ lại bản đồ" phát triển công nghiệp.

Với hơn 8.000ha đất công nghiệp hiện hữu và 1.000ha khu công nghệ cao, TP.HCM cần phân bổ hợp lý thay vì dồn vào khu vực trung tâm.

Do đó cần hình thành vành đai công nghiệp, đô thị, dịch vụ kéo dài từ Bình Dương xuống cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải. Đồng thời nên phát triển khu thương mại tự do tại Cái Mép, giúp doanh nghiệp trong vùng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu hiệu quả hơn.

Để chuẩn bị đón "sóng" thu hút doanh nghiệp, cần phải có hạ tầng chuẩn đi trước. Từ thành công các khu công nghiệp như VSIP, ông Nguyễn Thuế Duy - phó tổng giám đốc Tập đoàn Becamex, ví von đầu tư hạ tầng công nghiệp như "chuyền bóng vàng" đúng chỗ, đúng lúc, đúng nhu cầu doanh nghiệp.

Mô hình khu công nghiệp tích hợp của Becamex (công nghiệp - dịch vụ - đô thị - thương mại) hiện thu hút hơn 4.500 doanh nghiệp, tổng vốn FDI hơn hàng tỉ USD.

"Chúng tôi không chỉ phát triển đất mà xây dựng cả hệ sinh thái: hạ tầng kỹ thuật, trung tâm logistics, trung tâm R&D, đào tạo nghề và kết nối quốc tế với các viện nghiên cứu, đại học Singapore, Đài Loan…", ông Duy chia sẻ tại tọa đàm.

Theo ông Duy, ba hướng ưu tiên được Becamex xác định gồm phát triển khu công nghiệp sinh thái; đầu tư các trục giao thông chiến lược (Mỹ Phước - Tân Vạn, Vành đai 4) và kết nối logistics đường sắt đến cảng Cái Mép - Thị Vải.

Điểm nghẽn cần viết lại "bản nhạc kết nối"

TS Trương Minh Huy Vũ - viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM - cho rằng hạ tầng logistics đang là "nút thắt" lớn nhất. Ông ví von tuyến Long Thành - Cái Mép như "bài hát mất kết nối", khi hàng hóa từ cụm Tân Uyên, Bàu Bàng vẫn phải đi đường vòng, chi phí cao, phụ thuộc vào vận tải đường bộ.

Giải pháp, theo ông là đầu tư ngay đường sắt chuyên dụng phục vụ công nghiệp, kết nối các khu sản xuất trọng điểm đến cảng biển.

"Nếu không có chiến lược logistics đa phương thức, rất khó để đạt được tăng trưởng công nghiệp hai con số", TS Vũ cảnh báo.

Một trụ cột khác được các chuyên gia nhấn mạnh là lựa chọn ngành nghề chiến lược. TP.HCM cần vượt qua mô hình "suất ăn công nghiệp" hiện nay để tập trung phát triển ngành có hàm lượng tri thức cao công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp biển, năng lượng tái tạo.

Theo ông Vũ, tuyến ven biển từ Cần Giờ đến Xuyên Mộc có thể trở thành chuỗi công nghiệp biển, gắn với điện gió ngoài khơi, cảng biển thông minh và dịch vụ hậu cần cho năng lượng cơ khí, giao thương quốc tế.

Không chỉ bàn lý thuyết, doanh nghiệp cũng bắt tay hành động. Ông Đỗ Minh Tâm - tổng giám đốc Thaco Industries, cho biết Thaco vừa nhận quyết định đầu tư khu công nghiệp cơ khí quy mô 75.000 tỉ đồng tại Bình Dương, sẽ khởi công tháng 8-2025. Dự kiến sau chỉ một năm sẽ đi vào vận hành.

Đây được xem là một trong những dự án trọng điểm về công nghiệp cơ khí lớn nhất tại phía Nam hiện nay, mang theo kỳ vọng không chỉ tạo ra một trung tâm sản xuất quy mô lớn, mà còn đóng vai trò "bệ phóng" cho ngành công nghiệp hỗ trợ phát triển theo chuỗi.

Thaco cho biết dự án áp dụng mô hình "All in One"" trong một hệ sinh thái duy nhất tích hợp sản xuất, R&D, gia công siêu trọng, lắp ráp toa tàu, robot, thiết bị công nghiệp… và liên kết chặt với doanh nghiệp vệ tinh.

"Chúng tôi kỳ vọng tạo ra một trung tâm cơ khí quốc gia "thỏi nam châm" hút các doanh nghiệp phụ trợ trong và ngoài nước, giúp tăng tỉ lệ nội địa hóa, giảm phụ thuộc nhập khẩu" - ông Tâm khẳng định.

Nhiều doanh nghiệp cho biết phát triển công nghiệp xu hướng xanh cần được thúc đẩy mạnh hơn.

Ông Trần Anh Khoa - Ban phát triển kinh doanh PV Gas - cho biết trong năm 2024, tổng doanh thu hợp nhất của đơn vị đạt hơn 105 nghìn tỉ đồng, lợi nhuận đạt 13 nghìn tỉ đồng và nộp ngân sách Nhà nước hơn 7 nghìn tỉ đồng. 

PV Gas cung cấp khí cho các nhà máy điện, phân bón và công nghiệp. Doanh nghiệp hiện đang đẩy mạnh cung cấp khí cho các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu hàng hóa sang EU, với yêu cầu nghiêm ngặt về chứng nhận môi trường. 

Ông Khoa kiến nghị TP.HCM cần quy hoạch hạ tầng khí như điện, nước, có bồn chứa, trạm phân phối khí trong các khu công nghiệp. 

Ngoài ra, TPHCM cần xem xét xây dựng lộ trình chuyển đổi nhiên liệu tại địa phương từ các loại hình nhiên liệu hiện hữu (than, FO, DO…) sang nhiên liệu khí. 

PV GAS sẽ xây dựng chính sách giá khí phù hợp giai đoạn đầu để khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi xanh.

"Hiện mỗi lần vận chuyển khí từ Thị Vải về Bình Dương rất tốn kém, cần hạ tầng logistics tốt hơn", ông Khoa nói.

Làm gì để 'siêu đô thị' TP.HCM định hình trục công nghiệp mới?

Sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP.HCM bước vào giai đoạn phát triển mới. Làm gì để công nghiệp TP.HCM không chỉ là động lực tăng trưởng mà còn trở thành trụ cột bền vững, giữ vững vai trò đầu tàu kinh tế cả nước?