12/12/2025 11:10 GMT+7

Lào ghi nhận vi rút bại liệt biến đổi gene: Việt Nam đối mặt nguy cơ ra sao?

DƯƠNG LIỄU

Mới đây, Lào công bố dịch bại liệt sau ghi nhận ca mắc biến đổi gene type 1 đầu tiên được phát hiện ở Xonabouly, Savannakhet - một tỉnh cách Việt Nam không xa.

Ngày 12-12, Bộ Y tế tổ chức Hội nghị toàn quốc về công tác phòng, chống bại liệt trong bối cảnh Lào đã ghi nhận ổ dịch bại liệt do vi rút bại liệt.

Ghi nhận vi rút bại liệt biến đổi gene

Chia sẻ tại hội nghị, ông Vũ Hương, chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), cho hay các đợt bùng phát bại liệt gần đây trong khu vực do các chủng vi rút bại liệt biến đổi gene (cVDPV) như tại Indonesia (2022-2025); Papua New Guinea (2025) và Lào (2025).

"Indonesia trải qua đợt dịch kéo dài từ năm 2022 đến 2024 với 6 ca bệnh được xác định, buộc nước này phải tổ chức 5 đợt tiêm chủng bổ sung, tiếp cận tới hơn 32 triệu trẻ em.

Tại Papua New Guinea, kể từ khi phát hiện vi rút từ mẫu giám sát môi trường hồi tháng 4-2025, số ca bệnh tăng nhanh lên 72 ca chỉ trong vài tháng, khiến nước này phải triển khai tiêm nOPV và IPV quy mô lớn và chuẩn bị thêm biện pháp ứng phó trong năm tới.

Điều khiến các chuyên gia trong khu vực đặc biệt lo ngại nằm ở tình hình tại Lào. Ca bại liệt biến đổi gene type 1 đầu tiên được phát hiện qua giám sát liệt mềm cấp ở Xonabouly, Savannakhet và báo cáo theo điều lệ y tế quốc tế vào cuối tháng 8.

Lào lập tức được phân loại là quốc gia đang có dịch bại liệt, Thủ tướng nước này đã yêu cầu toàn bộ tỉnh thành tăng cường giám sát và báo cáo theo đúng quy trình. Nhiều mẫu bệnh phẩm đã được gửi sang Nhật Bản để phân tích sâu hơn", ông Hương cho hay.

Điều đáng nói là từ vùng dịch tại Lào đến biên giới Quảng Trị chỉ khoảng hơn 100km, trong khi mỗi năm có hàng triệu lượt người qua lại biên giới Việt - Lào để giao thương, du lịch, lao động.

"Bối cảnh ấy dẫn tới nguy cơ vi rút xâm nhập vào Việt Nam, nhất là khi tỉ lệ tiêm chủng phòng bại liệt những năm gần đây chưa đạt mức kỳ vọng. Năm 2024, tỉ lệ bOPV mới đạt 73%, IPV2 đạt 86%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 95%", ông Hương nhận định.

8 tỉnh thành có nguy cơ cao

Theo đánh giá của Chương trình Tiêm chủng mở rộng, Việt Nam hiện có 8 tỉnh được WHO xếp nhóm nguy cơ cao, giáp Lào như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Sơn La, Điện Biên, Quảng Trị, Quảng Ngãi và Đắk Lắk.

PGS.TS Phạm Quang Thái, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, cho biết các địa phương cần khẩn trương nâng tỉ lệ tiêm chủng bại liệt lên mức tối thiểu 95% ở quy mô toàn tỉnh, đồng thời rà soát và tiêm bù cho trẻ chưa đủ mũi, đặc biệt ở khu vực biên giới, vùng có nguy cơ cao.

Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cũng cho biết đang duy trì trao đổi thường xuyên với WHO để cập nhật tình hình dịch bại liệt trên thế giới và khu vực, từ đó tham mưu các biện pháp ứng phó phù hợp.

WHO và Sáng kiến Toàn cầu thanh toán bại liệt cam kết sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam vắc xin và kinh phí nếu cần triển khai các chiến dịch tiêm chủng khẩn cấp.

Bệnh bại liệt là bệnh gì?

Theo Cục Phòng bệnh, bại liệt là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút Polio (bại liệt) gây ra. Vi rút bại liệt gồm 3 type 1, 2 và 3. Sau khi vào cơ thể vi rút sẽ xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương gây nên tổn thương ở các tế bào thần kinh vận động.

Bệnh có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng liệt không hồi phục và tàn tật suốt đời. Vi rút bại liệt có thể lây truyền, gây thành dịch lớn nếu miễn dịch cộng đồng thấp (tỉ lệ uống vắc xin phòng bệnh thấp).

Bệnh bại liệt lây truyền như thế nào?

Bệnh bại liệt lây truyền từ người sang người qua đường tiêu hóa. Vi rút bại liệt từ người bệnh hoặc người lành mang trùng gây lây nhiễm vào nguồn nước, thực phẩm rồi vào đường tiêu hóa. Những trường hợp không có miễn dịch, vi rút có thể xâm nhập từ đường ruột vào cơ thể, nhân lên và gây bệnh. Những người này tiếp tục gây bệnh cho những người xung quanh.

Bệnh rất dễ lây. Hầu hết trẻ em sống cùng nhà hoặc tiếp xúc với người mang mầm bệnh có thể bị nhiễm vi rút. Người bệnh có khả năng đào thải vi rút từ 10 ngày trước đến 14 ngày sau khi phát bệnh. Những người lành mang vi rút cũng có thể trở thành nguồn truyền bệnh.