Tại cơ sở làm tôm khô của gia đình bà Tiêu Thị Ngọc Sương (xã Phan Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau), những ngày này lúc nào cũng rôm rả tiếng cười nói. Mỗi ngày, khoảng 10 lao động làm liên tục từ sáng sớm đến chiều muộn để kịp đơn hàng Tết.

Bà Sương cho biết gia đình bà gắn bó với nghề làm tôm khô đã hơn mười năm. "Tới Tết là làm nhiều nhất trong năm. Tôm đất sống mua về phải làm liền, phơi cho kịp nắng, rồi mướn chị em ngồi lột vỏ, làm suốt ngày mới kịp giao khách", bà Sương nói.

Nhờ nguồn thủy sản phong phú, đặc biệt là tôm đất và tôm biển, tôm khô Cà Mau từ lâu đã trở thành đặc sản quen thuộc mỗi dịp Tết. Năm nay, nhu cầu thị trường tăng, nhiều cơ sở phải tăng công suất từ 50% trở lên so với ngày thường. Qua đó tạo thêm việc làm thời vụ cho lao động nông thôn.

Chị Tiêu Thị Tuyền, một lao động làm tôm khô tại xã Phan Ngọc Hiển, cho hay mỗi ngày chị làm được khoảng 6kg tôm. "Ở quê mà có việc làm dịp này là mừng lắm. Có thêm thu nhập vài trăm ngàn phụ chồng lo cho con", chị Tuyền chia sẻ.

Giữ lửa nghề truyền thống

Từ đầu tháng 11 âm lịch, các làng nghề tôm khô Cà Mau lại rộn ràng vào cao điểm. Nhà ít thì sản xuất vài chục ký để dành ăn và biếu nhau trong gia đình, cơ sở lớn thì mỗi tháng sản xuất hàng tấn tôm để cung ứng ra thị trường.

Để có mẻ tôm khô đạt chất lượng, người dân phải tự tay làm hầu hết các công đoạn. Tôm được chọn là tôm thiên nhiên, còn tươi sống. Tôm được luộc và sau đó phơi trực tiếp dưới nắng mặt trời. Một số người "có điều kiện" thì có thể sấy tôm hoặc phơi trong các nhà kính để đảm bảo vệ sinh. Theo những người làm tôm khô lâu năm, chỉ cần nắng càng tốt thì tôm sẽ mau khô, màu sắc đẹp và mùi thơm vị ngọt hơn.

Tại xã Tân Tiến, bà Trương Ngọc Giàu (53 tuổi) đã gắn bó với nghề làm tôm khô hơn 30 năm. Gia đình bà vẫn giữ cách làm truyền thống, đồng thời phát triển thêm các sản phẩm từ tôm khô như tôm chà bông, tôm rang, chả tôm… để đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường.

Theo bà Giàu, nghề làm tôm khô nhìn đơn giản nhưng rất vất vả, phụ thuộc nhiều vào thời tiết. "Nếu sấy máy thì nhanh, nhưng không ngon bằng phơi nắng. Tôi vẫn giữ cách phơi 1 sương 2 nắng, tức 2 ngày 1 đêm, khi đó tôm mới thơm, ngọt", bà Giàu nói.

Với tôm đất loại khoảng 130 con/kg, trung bình 7-8kg tôm tươi mới cho ra được 1kg tôm khô thành phẩm. Riêng khâu luộc phải nêm muối đúng tỉ lệ để tôm vừa đậm đà, vừa giữ được hương vị tự nhiên. 

Tôm khô có giá bán trung bình khoảng 1,2 triệu đồng/kg tùy loại, tùy thời điểm. Riêng những tháng hút hàng dịp Tết tôm khô loại 1 có thể lên tới 1,7 triệu đồng/kg. 

Những tháng cuối năm, các cơ sở làm tôm khô ở Cà Mau sử dụng từ 5-10 lao động cho các hoạt động như luộc tôm, bóc tách vỏ tôm, đóng gói bán ra thị trường. Thu nhập bình quân cho các lao động này đạt khoảng 5 triệu đồng/người/tháng. Nghề làm tôm khô vì vậy không chỉ mang lại nguồn thu, mà còn góp phần giữ gìn hương vị Tết đặc trưng của vùng đất Cà Mau.

'Nghề làm tôm khô' Cà Mau được đề nghị là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Cà Mau đề nghị công nhận 'nghề làm tôm khô' là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Nếu được công nhận thì đây là di sản văn hóa phi vật thể thứ 5 của tỉnh, sau đờn ca tài tử, nghề gác kèo ong, muối ba khía ở Rạch Gốc và nghệ thuật nhạc trống lớn.