Phóng to

Một người dân Hà Tĩnh trong cơn lũ lịch sử vừa qua - Ảnh: Văn ĐỊnh

Năm 2004, khi xây nhà mới, người dân lại nâng nền cao thêm gần 60cm, tôi hỏi họ bảo bây giờ (năm 2003) lũ lụt nước cao hơn nên xây nền nhà cần phải cao hơn.

Đó là câu trả lời của những người dân sống trong vùng từng chịu những cơn lũ hãi hùng.

Còn chúng ta là những nhà khoa học thì phải tìm ra những nguyên nhân sâu xa, những giải pháp nhằm để hạn chế những thiệt hại do lũ lụt gây ra.

Tôi vào web Google.com và gõ dòng chữ: “Làm thế nào để giảm thiểu những thiệt hại do lũ lụt trên các sông ngòi ở miền Trung Việt Nam” thì kết quả chỉ là phòng chống lũ lụt, nghĩa là sau khi có lũ lụt chúng ta mới phòng chống. Như vậy thì quá muộn!

Còn khi tôi dịch câu trên sang tiếng Anh: “How to reduce the demage of flood in central of Vietnam?” và gõ trên Google thì kết quả cũng chỉ nói chung chung như trồng rừng, phòng hộ rừng (afforestation), trang bị thuyền cứu hộ (equip rescue boat) …

Tôi không thấy có phương án nào tối ưu. Sau khi đọc các trang web, xem các sông trên địa hình dốc núi có độ dốc thác cao ở miền Trung, tôi xin có mấy ý kiến nhằm để phòng xa trước khi có mưa gió bão lũ tràn về.

Thứ nhất: Chúng ta phải trồng lại nhanh các rừng bị tàn phá, loại cây trồng nhanh nhất, lớn nhanh và hiệu quả cao vẫn là bạch đàn. Khôi phục các rừng tự nhiên, mặt đất rừng cần trồng dày, không cho nưóc mưa có thế ồ ạt đổ về xuôi.

Thứ hai: Chúng ta cần nạo vét dòng chảy các lòng sông ở miền Trung, các sông này tuy rộng nhưng có dòng chảy không sâu, khi mưa nắng bên lở thì cứ lở bên bồi thì cứ bồi nên chúng ta cần nạo vét dòng chảy của sông, không để mùa hè, lòng sông là bãi dưa, bãi đậu của nông dân. Việc này các tỉnh miền Trung nên cho các công ty khai thác cát để vừa nạo vét thông dòng chảy và cát đem phục vụ cho việc xây dựng, xuất khẩu.

Dọc miền Trung, các sông nhiều mà cửa sông thì ít và nhỏ thì khi nước lũ về, lượng nước đổ ra biển chậm, làm cho việc lũ rút bị chậm lại. Chúng ta cần nạo vét ở các cửa biển, cần thiết thì đào thêm kênh mở ra biển để khi có lũ thì nước sẽ rút nhanh, chúng ta cần tính phương án là đào kênh ra biển nhưng không cho nước mặn ăn sâu vào trong các sông chính, đồng ruộng.

Thứ ba: Xây các hồ nước nhân tạo hoặc khai thông các dòng chảy của sông ở thượng nguồn với các hồ tự nhiên. Để mùa mưa lũ thì giữ nước lại, mùa nắng thì tưới tiêu đồng ruộng...