Ngày 1-12 tại Hà Nội, Cục Báo chí, Bộ Văn hóa, thể thao và Du lịch tổ chức hội thảo cung cấp thông tin về tăng cường thực thi nghị quyết của Quốc hội về quy định cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Thuốc lá điện tử gây hại hơn nhiều lần

Ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí, nhấn mạnh trong bối cảnh thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang len lỏi vào đời sống giới trẻ bằng tốc độ báo động,

Ông dẫn chứng theo thống kê của Bộ Y tế, tỉ lệ học sinh 13-17 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng gấp ba lần chỉ trong bốn năm, từ 2,6% năm 2019 lên 8,2% năm 2023.

Ở nhóm 13-15 tuổi, con số này tăng gấp đôi chỉ sau một năm. Những thiết bị nhỏ gọn, nhiều màu sắc, nhiều mùi vị, tràn lan trên mạng xã hội đang kéo theo làn sóng nghiện nicotin trẻ hóa chưa từng có.

Chia sẻ tại hội thảo, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết thuốc lá điếu chứa 1,5 - 3% nicotin, trong khi đó thuốc lá điện tử có thể chứa 35 - 69 mg/ml, cao gấp hàng chục lần.

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng được tô vẽ là "ít hại hơn", "công nghệ cao", "phù hợp giới trẻ", nhưng thực tế lại ẩn chứa nguy cơ nghiện nicotin mạnh hơn, gây tổn hại nghiêm trọng lên tim mạch, hô hấp và đặc biệt là sự phát triển não bộ của thanh thiếu niên.

"Không ít trường hợp ngộ độc thuốc lá điện tử nhập viện cấp cứu trong tình trạng tổn thương não. Đáng nói hơn, nhiều trường hợp dù chưa có triệu chứng, nhưng khi kiểm tra tổng thể phát hiện những dấu hiệu tổn thương phổi, tổn thương thần kinh,… Đó là hệ lụy rất lớn của những sản phẩm này nếu chúng ta không ngăn chặn kịp thời", bác sĩ Nguyên nhấn mạnh.

Năm 2024, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173/2024/QH15, thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng từ năm 2025.

Đây là bước đi mạnh mẽ nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và được WHO đánh giá là cột mốc quan trọng của y tế công cộng toàn cầu.

Tuy nhiên, để lệnh cấm phát huy hiệu quả, nhiều chuyên gia nhấn mạnh cần đưa kinh doanh, sản xuất các sản phẩm này vào danh mục ngành nghề bị cấm của Luật Đầu tư sửa đổi, tránh tạo ra kẽ hở pháp lý.

Cần tạo hành lang pháp lý chặt chẽ

TS Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cho biết Việt Nam đang đứng trước thời điểm then chốt hoặc bảo vệ thanh thiếu niên một cách toàn diện, hoặc để các kẽ hở pháp lý làm suy yếu nỗ lực phòng chống tác hại thuốc lá.

Theo TS Angela Pratt, trước cuộc thảo luận của Quốc hội vào đầu tháng 12, có những đề xuất có thể để làm suy yếu lệnh cấm. Ví dụ, bằng cách cho phép sản xuất để xuất khẩu hoặc không cấm các sản phẩm thuốc lá nung nóng làm từ nguyên liệu thuốc lá.

"Cần đảm bảo lệnh cấm được phản ánh đầy đủ trong Luật Đầu tư sửa đổi bằng cách đưa việc kinh doanh các sản phẩm này vào danh sách ngành, nghề bị cấm, không có ngoại lệ. Điều này hướng tới tránh những mâu thuẫn pháp lý, thách thức thực thi và rủi ro buôn lậu.

Nếu cho phép sẽ gây khó khăn cho thực thi, tăng tổn phí sức khỏe, kinh tế", đại diện WHO nhấn mạnh và cho hay đến nay đã có 42 quốc gia đã cấm thuốc lá điện tử, 24 quốc gia cấm thuốc lá nung nóng.

TS Ulysses Dorotheo, Giám đốc Liên minh kiểm soát thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) chỉ ra rằng các tập đoàn thuốc lá toàn cầu đang triển khai nhiều chiến thuật nhằm "phá vỡ hoặc làm suy yếu lệnh cấm", như vận động hành lang bằng thông tin sai lệch; tài trợ ngầm cho các nhóm nghiên cứu để tạo bằng chứng "giảm hại". Hoặc gợi ý cho phép sản xuất để xuất khẩu hoặc loại trừ thuốc lá nung nóng làm từ nguyên liệu thuốc lá.

Theo ông đây là chiêu trò lặp lại ở nhiều quốc gia. Nếu Việt Nam mở bất kỳ ngoại lệ nào, khả năng buôn lậu, gian lận thương mại sẽ bùng phát, và chi phí y tế - kinh tế sẽ tăng vọt.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị Việt Nam cần đưa toàn bộ sản xuất, kinh doanh thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng vào danh mục ngành nghề cấm trong Luật Đầu tư. Không cho phép ngoại lệ "sản xuất để xuất khẩu", tránh tạo kẽ hở cho buôn lậu và hợp thức hóa sản phẩm.

Bên cạnh đó, tăng cường truyền thông để phản bác thông tin sai lệch; xây dựng khung pháp lý ngăn chặn sự can thiệp của doanh nghiệp thuốc lá theo Điều 5.3 của Công ước FCTC; đồng thời, huy động báo chí giám sát, phanh phui thủ đoạn tiếp thị trái phép trên mạng xã hội.

Thuốc lá điện tử vẫn âm thầm gây hại giới trẻ

Dù đã được đưa vào danh mục hàng cấm và chính thức bị cấm từ ngày 1-1-2025, thế nhưng đến nay thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vẫn đang âm thầm len lỏi trong đời sống, đặc biệt là giới trẻ với nhiều hệ lụy khôn lường đến sức khỏe.