Kiểm tra sức khỏe ban đầu cho người nghiện tại trung tâm Bình Triệu, Q.Bình Thạnh, TP.HCM - Ảnh: Tiến Long

Bộ LĐ-TB&XH vừa có báo cáo gửi Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội về tình hình quản lý người nghiện ma túy không có nơi cư trú ổn định trong thời gian lập hồ sơ để tòa án xem xét ra quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. 

Một trong những vấn đề nổi bật mà báo cáo nêu là rất khó xác định người nghiện để lập hồ sơ theo các quy định hiện hành. Do đó, việc đưa người nghiện vào cơ sở cai nghiện khó khả thi.

Hỏi người nghiện có... nghiện không?

Theo Bộ LĐ-TB&XH, vướng mắc lớn nhất của các địa phương hiện nay là không thể xác định được tình trạng nghiện theo các quy định, hướng dẫn trước đây, trong khi văn bản hướng dẫn về thẩm quyền, trình tự, thủ tục xác định tình trạng nghiện ma túy để đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc lại chưa có.

Theo Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Nguyễn Trọng Đàm, các hướng dẫn chẩn đoán người nghiện ma túy nhóm chất dạng thuốc phiện (năm 2007 - PV) cùng hướng dẫn chẩn đoán và điều trị rối loạn tâm thần thường gặp do sử dụng ma túy tổng hợp dạng amphetamine (năm 2014 - PV) của Bộ Y tế đều đưa ra tiêu chuẩn xác định tình trạng nghiện của một người phải đủ cả hai điều kiện về lâm sàng và xét nghiệm.

Tuy nhiên theo ông Đàm, về lâm sàng đối với người nghiện chất dạng thuốc phiện phải có ít nhất 3/6 triệu chứng trong 12 tháng. Để xác định được các triệu chứng quy định trên, người có thẩm quyền xác định nghiện phải đặt câu hỏi và người bị xác định nghiện phải trả lời đúng tình trạng của mình, song có 5/6 triệu chứng kể trên phụ thuộc vào ý chí chủ quan của người bị xác định nghiện.

Theo Bộ LĐ-TB&XH, hầu hết người bị xác định nghiện đều không hợp tác, không trả lời đúng tình trạng nghiện của mình. Do vậy, khó xác định được đủ các triệu chứng theo quy định của Bộ Y tế.

Cũng theo Bộ LĐ-TB&XH, chính vì vướng mắc trên, đến nay mới có 22/63 tỉnh, TP thực hiện được việc lập hồ sơ đề nghị áp dụng xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện với người nghiện có nơi cư trú ổn định.

Tuy nhiên, việc xác định tình trạng nghiện ở những địa phương này cũng chủ yếu dựa vào đối tượng tự khai nhận hoặc bị xử phạt nhiều lần về hành vi sử dụng trái phép chất ma túy, hoặc đã cai nghiện tập trung nhiều lần nhưng vẫn còn nghiện.

Đề xuất “có dùng là có xử lý”

Trước vướng mắc của các địa phương, Bộ LĐ-TB&XH kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với Bộ Công an, Bộ LĐ-TB&XH hướng dẫn xác định tình trạng người nghiện theo hướng chứng thực đối với người sử dụng ma túy trái phép, bị xử phạt nhiều lần về hành vi sử dụng ma túy trái phép, hoặc đã cai nghiện nhiều lần.

Tương tự, Bộ LĐ-TB&XH cũng kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tư pháp rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản liên quan đến công tác cai nghiện ma túy nhằm đơn giản thủ tục, rút ngắn thời gian lập hồ sơ; chỉ đạo Bộ Công an yêu cầu công an địa phương trong việc phối hợp xác định người nghiện ma túy không có nơi cư trú ổn định để lập hồ sơ đề nghị áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Cũng theo báo cáo này, Bộ LĐ-TB&XH đề nghị Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội báo cáo Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật xử lý vi phạm hành chính về “áp dụng biện pháp xử lý hành chính đối với người nghiện ma túy” theo hướng “áp dụng biện pháp xử lý hành chính đối với người có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy” chứ không nên áp dụng biện pháp xử lý hành chính đối với người nghiện ma túy như luật hiện hành.