Thị trấn Jamtara ở miền Đông Ấn Độ nhìn bề ngoài chẳng khác vùng quê nghèo nào. Nhưng giữa những căn nhà đất đơn sơ là các biệt thự rực rỡ sắc hồng, xanh, vàng - "thành quả" của một ngành công nghiệp lạ: lừa đảo qua điện thoại.

Mỗi lần chính phủ thúc đẩy số hóa như ngân hàng trực tuyến, ví điện tử, thanh toán QR thì các vụ lừa đảo lại nở rộ theo. Netflix thậm chí dựng series nổi tiếng về vùng đất này, biến "Jamtara" thành từ đồng nghĩa với "bị lừa".

Từ nghèo khó đến tội phạm mạng

Sự bùng nổ của Jamtara phản ánh khoảng cách sâu sắc giữa "hai Ấn Độ": một đang hưởng lợi từ công nghệ, và một bị bỏ lại trong nghèo đói. Với nhiều thanh niên nơi đây, điện thoại di động là con đường thoát khỏi số phận nghèo khổ, tất nhiên bằng phương thức phi pháp.

Jitu, người tự nhận là "thủ lĩnh" của làng, sinh ra trong cộng đồng Dalit - tầng lớp bị xem là thấp kém nhất. Khi cha mua cho chiếc điện thoại đầu tiên, anh nhanh chóng bị cuốn vào "nghề mới" do người lớn hướng dẫn: giả danh nhân viên ngân hàng, moi thông tin và chiếm đoạt tiền.

Những kẻ khởi đầu được cho là học từ Sitaram Mandal, người từng bán thẻ nạp tại Mumbai. Mandal phát hiện chỉ cần nói chuyện khéo, người ta sẵn sàng tiết lộ mã PIN và OTP. Trở về quê, ông huấn luyện thanh niên nông thôn, lập "đội rút ATM". Từ đó, các nhóm lừa đảo mọc lên khắp Jharkhand, Bihar và Bengal phía đông.

Chiêu thức thường bắt đầu bằng cuộc gọi khẩn: "Ngân hàng gọi đây, tài khoản ông gặp vấn đề". Khi nạn nhân hoảng loạn, họ dễ dàng tiết lộ thông tin thẻ, mã OTP và tiền lập tức bị chuyển đi.

Sau này khi ví điện tử phổ biến, chiêu lừa nâng cấp: "Ông được hoàn tiền 4.999 rupee, xin nhấn 'proceed' để nhận". Thực tế, thao tác đó lại chuyển tiền cho kẻ lừa. Jitu nói anh luôn diễn vai "nhân viên chăm sóc khách hàng tử tế" và chọn con số vừa đủ để nạn nhân không nghi ngờ.

Hậu quả và sự thay đổi

Sự giàu có đột ngột làm đảo lộn trật tự xã hội. Những người Dalit từng làm thuê nay xây nhà tầng, mua xe máy, gửi con học trường tư. Giới thượng lưu tầng lớp Brahmin hay địa chủ, vốn nắm quyền lực truyền thống, cảm thấy bị thách thức. Địa chủ Bunty Singh thừa nhận: "Thật khó chịu khi thấy người từng làm công cho tôi giờ thành triệu phú nhờ lừa đảo".

Cảnh sát thường xuyên đột kích, bắt hàng chục người, thu hàng trăm điện thoại, nhưng án phạt nhẹ và việc tại ngoại dễ dàng khiến tội phạm không chùn bước. Nhiều người giàu lên vẫn thoát tội nhờ hối lộ hoặc quan hệ chính trị.

Một số chính trị gia địa phương còn nhận tiền tài trợ từ các tổ chức lừa đảo cho chiến dịch tranh cử. Tại Jamtara, nghề phụ trợ như canh gác, bán SIM rác hay bảo lãnh trở thành chuỗi kinh tế cho loại tội phạm này.

Đối với Jitu và nhiều người Dalit, tham gia lừa đảo không chỉ vì tiền, mà còn là cách giành lại quyền lực bị tước đoạt qua nhiều thế hệ.

"Tổ tiên chúng tôi từng quét chuồng, dọn xác bò. Giờ chúng tôi biết quyền của mình", anh nói. Khi giàu lên, Jitu ứng cử chức Chủ tịch cộng đồng Dalit và thắng cử. Nhưng hai tuần sau, anh bị bắt trong đợt truy quét. Ra tù sau 93 ngày, Jitu nhận ra cuộc đời "cyber-chor" (kẻ trộm mạng) không có bình yên.

Những năm gần đây, lừa đảo mạng đang dần thoái trào. Người dân cảnh giác hơn, các nền tảng thanh toán tăng cường bảo mật, và video cảnh báo lan truyền khắp YouTube. "Chúng tôi từng hốt bạc khi thời thế thuận. Giờ vận may đã qua", Jitu thừa nhận.

Jamtara vẫn phản chiếu mặt tối trong hành trình số hóa của Ấn Độ: nơi công nghệ, bất bình đẳng và lòng tham giao nhau. Trong căn nhà hai tầng vừa xây, Jitu nhìn ra cánh đồng khô cằn, nơi từng là ruộng cha anh cày thuê. "Chúng tôi biết cách kiếm tiền. Nhưng không ai dạy chúng tôi cách sống sau khi có nó", anh thở dài.

Ở thị trấn Jamtara, mỗi cuộc gọi lừa đều bắt đầu bằng một dãy số. Nhưng như Jitu nói, "con số không tự gọi" - chính nghèo đói và bất công đã gọi trước.

Bộ quy tắc giúp bạn không sa bẫy lừa đảo qua mạng

Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) đã công bố quy tắc “5 không” - “5 luôn” nhằm giúp người dân tự bảo vệ mình trong thế giới số đầy cạm bẫy.