Anh gắn bó nhiều năm với đời sống báo chí đồng thời là tác giả của nhiều đầu sách nổi tiếng như "Như mây thong dong", "Bình an mà sống", và những tác phẩm mang hơi thở lắng đọng, bình yên. Anh nói với người làm nghề viết, chữ "tâm" và đạo đức nghề nghiệp phải được đặt lên trước cả kỹ năng.

Chữ "tâm" và sự dung hòa

* Ở cả hai vai trò là nhà báo và nhà văn, anh thường nhắc đến "chữ tâm". Với anh, yếu tố này quan trọng ra sao trong nghề và trong đời sống của người viết?

- LƯU ĐÌNH LONG: Với tôi, ở bất kỳ nghề nào chứ không chỉ nghề viết, chữ "tâm" luôn là cốt lõi trong từng hành động và trong cả quá trình làm nghề. Riêng với người viết, khi đóng vai trò là cầu nối giữa cơ quan truyền thông và bạn đọc, chữ "tâm" và đạo đức nghề nghiệp phải được đặt lên trước cả kỹ năng.

Điều này không chỉ nằm trong lúc tác nghiệp mà còn trong đời sống hằng ngày. Người làm báo hay làm văn thường được nhắc đến như những người sống tử tế, có đạo đức, nên từ cách sống đến cách viết, chữ "tâm" phải luôn hiện hữu. Như vậy, khi gặp nhau ngoài đời, chúng ta không tạo ra khoảng cách hay sự bỡ ngỡ giữa con người thật và bút danh của mình

* Điều gì càng dễ tiếp cận thì càng có nhiều người tìm cách nắm lấy. Và thực tế, ai cũng có thể đưa AI vào quy trình làm việc để tăng hiệu suất. Từ đó ngoài nỗi lo "làm sao để không bị AI thay thế", chúng ta còn phải đối diện với một bài toán khác: làm sao để không bị chính những đồng nghiệp, những người cũng biết dùng AI vượt qua mình nếu ta không giữ được bản sắc và cái tâm của mình. Với góc nhìn của anh, anh đánh giá thế nào về vấn đề này?

Khi nói đến các sản phẩm thuộc lĩnh vực truyền thông, chúng tôi có một cụm từ, đó là: "Tâm truyền tâm" - một dạng năng lượng kết nối chỉ có thể được cảm nhận trọn vẹn bởi độc giả khi người viết thực sự đặt trái tim của mình vào trong bài viết. Năng lượng đó không thể được tạo ra bởi bất kỳ thuật toán nào, vì dù AI có thể hỗ trợ kỹ thuật, cung cấp dữ liệu hay gợi ý hình thức, nhưng chiều sâu cảm xúc, sự chín chắn trong suy nghĩ, sự chân thành trong từng dòng chữ thì chỉ có thể tái tạo từ con người.

Tôi tin rằng: những giá trị được tạo nên từ cảm xúc, từ sự chỉn chu và từ cái tâm trong quá trình "gia công" nội dung luôn có sức sống lâu bền. Chính những giá trị đó tạo nên dấu ấn cá nhân của người làm nghề và là điều giúp họ không bị hòa lẫn hay bị thay thế - dù bởi AI hay bởi bất kỳ ai khác.

Dung hòa trong lối sống và tâm hồn

* Ngày nay người ta thường chia thành hai luồng sống: một bên theo lý tưởng phấn đấu, nỗ lực hết mình, thậm chí sẵn sàng đánh đổi bản thân vì một giá trị hay một hình mẫu nào đó; bên còn lại chọn lối sống "làm vừa đủ, ngủ vừa ngon", thỉnh thoảng đi "chữa lành" và sống chậm lại. Giữa hai quan điểm trái ngược ấy, nhiều bạn trẻ không biết mình nên chọn lối sống nào. Với góc nhìn của anh, anh nghĩ sao về nỗi trăn trở này?

- Khi nói về lối sống hay cách phấn đấu, điều đầu tiên, đó là đừng vội ép mình phải trở thành thiên tài. Trước hết hãy cố gắng trở thành một "người bình thường hạnh phúc", vì chỉ khi sống trọn vẹn được với cái bình thường đó, ta mới có đủ nền tảng để đi xa hơn.

Chúng ta thường tự tạo áp lực phải đạt đến những điều thật cao siêu, trong khi chính bản thân mình đôi khi vẫn chưa biết cách sống trọn vẹn với những điều đơn giản nhất. Nếu bạn là sinh viên, trước tiên hãy học thật tốt, chăm chỉ thực hành, toàn tâm xem việc học là gốc và là niềm đam mê, chứ đừng để mình bị cuốn vào những giá trị ngoài lề như tình yêu nhất thời, vật chất hay những so sánh không cần thiết.

Trong công việc cũng vậy: bất kể vị trí nào, hãy tập làm một người làm việc hạnh phúc. Khi ta có thể sống trọn vẹn như vậy, ta mới có nền tảng vững chãi để hướng đến những mục tiêu cao hơn - cả về năng lực, tâm thức lẫn vị thế xã hội.

Chúng ta không nên lấy thước đo của những trường hợp hy hữu để áp vào đời sống của số đông. Mỗi người sinh ra đều có năng lực, hoàn cảnh, cơ hội khác nhau. Mỗi ngày, chỉ cần cố gắng hết sức, chấp nhận kết quả mình đạt được, và đều đặn rèn giũa tâm thức, tư duy và ý niệm của mình, bạn sẽ tiến bộ một cách bền bỉ. Có những người hữu duyên gặp được cơ hội lớn, nhưng nếu nền móng nội tại không đủ vững, họ cũng có thể rơi xuống từ chính vị trí mà họ từng bước lên.

Vì vậy sự bền vững rất quan trọng. Bền vững trước hết là bền vững về mặt đạo đức, tức là giữ được thiên lương của mình trước những cám dỗ. Bền vững thứ hai là bền vững về sức khỏe, vì sức khỏe là nền tảng của mọi hành trình. Nếu không biết chăm lo thân thể, ta sẽ không thể bước đi lâu dài, thậm chí không thể tận hưởng thành quả mà mình đã cố gắng tạo dựng.

* Với những bạn trẻ chọn viết lách - nghề không chỉ tạo ra những tác phẩm hướng đến công chúng, mà còn là một hành trình dài mà mỗi tác giả đều phải khám phá và thấu hiểu bản thân - theo anh, các bạn nên bắt đầu từ đâu để có một khởi đầu thuận lợi?

- Câu hỏi làm tôi nhớ đến tác phẩm "Viết đi đừng sợ" của tác giả Linh Phan. Hồi còn học báo chí, chúng tôi có may mắn được cộng tác viết bài cho báo Tuổi Trẻ - điều mà thời đó là niềm vinh dự rất lớn. Vào một ngày nọ, khi ngồi trên giảng đường, chúng tôi được các anh chị tiền bối và thầy của mình động viên mãi: "Cứ viết đi, đừng sợ!". Từ đó đến giờ, câu nói ấy như một "thần chú" đồng hành với tôi trong suốt hành trình viết lách.

Những ngày đầu, chúng tôi chỉ viết được khoảng 200 - 300 chữ, theo kiểu "ăn theo" cảm xúc: hoặc khen nhân vật đến mức "nức mũi", hoặc bức xúc dữ dội trước một sự việc nào đó. Khoảng năm đến bảy bài đầu tiên đều không được đăng. Nhưng rồi cũng có một lần tôi may mắn được đăng bài.

Sau lần đó, "thừa thắng xông lên", chúng tôi viết nhiều hơn cho nhiều trang mục khác nhau. Chúng tôi nhận ra rằng khi mình viết càng nhiều, tư duy lại càng mở ra, và mình có thể xử lý những bài dài hơn, khó hơn. Trải qua hơn 20 năm viết lách, giờ đây tôi có thể nhận các bài viết theo "đơn đặt hàng" từ nhiều tòa soạn, với đủ mọi đề tài và yêu cầu.

Tất cả đều bắt đầu từ tinh thần "Viết đi, đừng sợ!" mà năm xưa chúng tôi đã giữ lấy làm công thức cho riêng mình, đó là: đừng sợ bị từ chối, đừng sợ viết chưa hay, đừng sợ viết chưa đúng ý, mà hãy cứ viết đã, rồi một ngày nào đó công sức của ta sẽ được ghi nhận. Mỗi bài đăng, mỗi nhuận bút, dù nhỏ, cũng sẽ trở thành động lực để bạn tiếp tục đam mê và giữ được ngọn lửa với nghề.

Buổi học phỏng vấn thú vị với bartender đoạt giải quốc tế Nguyễn Thanh Quang

Chiều 2-12, sinh viên Trường ĐH Hoa Sen đã có buổi học thực hành phỏng vấn tại tòa soạn báo Tuổi Trẻ với nhân vật đặc biệt: Bartender đoạt giải quốc tế Nguyễn Thanh Quang, cựu sinh viên Trường CĐ Du lịch Sài Gòn.