Theo nghiên cứu mới được trình bày tại cuộc họp thường niên của Hiệp hội Địa vật lý Mỹ, địa chất bên dưới dãy núi cao nhất thế giới Himalaya ở Tây Tạng có thể phức tạp hơn những gì người ta biết trước đây.

Hai mảng kiến tạo quyết định "số phận" Tây Tạng

Dãy Himalaya ngày càng mở rộng do hai mảng kiến tạo lục địa là mảng Ấn Độ và mảng Á - Âu đang va chạm nhau bên dưới dãy núi khổng lồ này.

Trong trường hợp các mảng đại dương và lục địa va chạm nhau, mảng đại dương đậm đặc hơn sẽ trượt bên dưới mảng lục địa nhẹ hơn trong một quá trình gọi là hút chìm.

Tuy nhiên, khi hai mảng lục địa dày đặc tương tự va chạm nhau - như trường hợp bên dưới dãy Himalaya - không đơn giản để dự đoán mảng nào sẽ nằm dưới mảng kia và các nhà địa chất vẫn không chắc chắn chính xác chuyện gì đang xảy ra ở Tây Tạng.

Một số ý kiến cho rằng phần lớn mảng Ấn Độ có thể chỉ trượt bên dưới mảng Á - Âu mà không lặn sâu vào lớp phủ. Nhưng những người khác tin những phần sâu hơn của mảng Ấn Độ đang bị hút chìm, trong khi những phần phía trên đang cố bám chặt vào phần lớn Tây Tạng.

Nghiên cứu mới cho thấy câu trả lời có thể là cả hai cách giải thích này. Các nhà nghiên cứu tìm thấy bằng chứng cho thấy mảng Ấn Độ đang hút chìm, nhưng nó bị cong vênh và nứt vỡ khi nửa trên bị bong tróc ra.

Mảng kiến tạo bị nứt vỡ

Để có được bức tranh rõ ràng hơn về những gì đang xảy ra bên dưới Tây Tạng, các nhà nghiên cứu đã điều tra sóng động đất truyền qua lớp vỏ tại khu vực nơi hai mảng va chạm nhau.

Họ đã tái tạo hình ảnh từ những sóng này, cho thấy chúng trông như những vết rách trên phiến vỏ của mảng Ấn Độ. Tạp chí Science Magazine đưa tin ở một số nơi, đáy của mảng Ấn Độ sâu tới 200km. Ở những nơi khác, nó chỉ cách đáy mảng 100km, cho thấy một số mảng đã bị nứt vỡ.

Nghiên cứu trước đây, được xuất bản vào năm 2022 trên tạp chí PNAS, cũng cho thấy có các "biến thể" của khí heli sủi bọt từ các suối địa nhiệt trong khu vực.

Một đồng vị của helium, gọi là helium-3, được tìm thấy trong đá của lớp phủ, trong khi helium với nồng độ thấp hơn helium-3 có khả năng đến từ lớp vỏ.

Bằng cách lập bản đồ các đồng vị của khí heli qua nhiều dòng suối, các nhà nghiên cứu đã tìm ra ranh giới nơi hai mảng hiện gặp nhau ở phía bắc dãy Himalaya. 

Các nhà nghiên cứu cho biết phát hiện này phù hợp với kết quả điều tra sóng động đất gợi ý về một mảng kiến tạo bị bong ra và nứt vỡ

Theo Science Magazine, nghiên cứu mới cũng chỉ ra những khu vực có nguy cơ động đất dọc theo ranh giới mảng kiến tạo, mặc dù các nhà nghiên cứu vẫn chưa hiểu đầy đủ về việc nứt vỡ và cong vênh sâu bên trong lớp vỏ, dẫn đến sự tích tụ áp lực trên bề mặt Trái đất như thế nào.

Cao nguyên Thanh Hải - Tây Tạng trên dãy Himalaya nguy cơ sụp đổ

TTO - Trong những thập kỷ gần đây, băng vĩnh cửu trên cao nguyên Thanh Hải - Tây Tạng thuộc dãy Himalaya đã tan với tốc độ cao gấp đôi trung bình toàn cầu, đe dọa nghiêm trọng đến sự ổn định cơ sở hạ tầng cao nguyên này.