Đảng ta đã có định hướng đảm bảo mọi người dân có cuộc sống ấm no, an toàn, hạnh phúc, xem đây là mục tiêu cốt lõi, được cụ thể hóa qua nhiều chỉ tiêu phát triển xã hội, trong đó có vấn đề nhà ở.

Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đã nêu: đẩy mạnh thực hiện đề án đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội; thành lập Quỹ nhà ở quốc gia; đến tháng 9-2025, hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước; thành lập, sử dụng hiệu quả quỹ nhà ở quốc gia; đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội và nhà ở thương mại giá rẻ nhằm giải quyết cơ bản nhu cầu về nhà ở cho cư dân đô thị, người lao động tại các khu công nghiệp và cho các đối tượng yếu thế; bố trí hợp lý khu dân cư và hỗ trợ phát triển nhà ở cho người dân tại các vùng thường xuyên chịu tác động của thiên tai, bão lũ, sạt lở đất…

Bảo đảm nhà ở cho người dân là một trong những nội dung rất nhân văn

Đây không chỉ là con số kỹ thuật, mà là cam kết chính trị của Đảng về quyền có chỗ ở xứng đáng - một trong ba trụ cột của quyền con người (cùng việc làm và giáo dục).

Từ đó có thể thấy định hướng về bảo đảm nhà ở cho người dân là một trong những nội dung rất nhân văn mà Đảng ta đã đề cập trong dự thảo.

Hiện nay ở các đô thị, nhất là Hà Nội, TP.HCM, còn hàng trăm ngàn hộ thiếu nhà ở kiên cố; hàng triệu công nhân sống trong nhà trọ chật chội, thiếu tiện ích.

Còn ở nông thôn, vẫn còn nhiều nhà tạm, nhà xuống cấp.

Trong khi đó giá nhà ở thương mại liên tục tăng với mức 15 - 20%/năm, vượt xa thu nhập bình quân (chỉ tăng 7 - 8%/năm); quỹ đất sạch cho nhà ở xã hội chỉ đáp ứng khoảng dưới 30% nhu cầu; thủ tục hành chính phức tạp, cơ chế ưu đãi chưa thực chất, dẫn đến trên 70% dự án nhà ở xã hội chậm tiến độ…

Trên thực tế cho thấy phát triển nhà ở là nhiệm vụ phát triển xã hội, không chỉ là kinh tế, bởi nhà ở là tài sản lớn nhất của hộ gia đình, là điều kiện vật chất để thực hiện quyền con người. Do đó Nhà nước phải thực hiện tốt công tác quy hoạch, đầu tư hạ tầng kỹ thuật, hỗ trợ vốn, đất đai, tạo khung pháp lý minh bạch để huy động nguồn lực xã hội.

Trong đó cần ưu tiên nhà ở xã hội, nhà ở cho người thu nhập thấp, công nhân, người nghèo; thực hiện đồng thời xóa nhà tạm, nhà lụp xụp với việc tăng dần diện tích nhà ở bình quân đầu người, nhất là ở khu vực đô thị.

Để thực hiện được điều này, cần quan tâm đổi mới cơ chế tài chính nhà ở, như thành lập Quỹ Phát triển nhà ở quốc gia; phát hành trái phiếu chính phủ dài hạn (20 - 30 năm) để đầu tư hạ tầng khu nhà ở xã hội; có cơ chế để Ngân hàng Chính sách xã hội và một số quỹ về nhà ở cho vay ưu đãi lãi suất thấp, thời hạn 20 - 30 năm.

Đồng thời ứng dụng công nghệ, vật liệu xanh, tiết kiệm năng lượng; chẳng hạn đến năm 2030, 100% dự án nhà ở mới áp dụng tiêu chuẩn xanh; giảm 30% năng lượng tiêu thụ so với nhà ở truyền thống…

Ngoài ra cần phân cấp mạnh cho địa phương, gắn với trách nhiệm người đứng đầu dự thảo, yêu cầu chủ tịch UBND cấp tỉnh, thành phố trực tiếp chịu trách nhiệm nếu không hoàn thành chỉ tiêu nhà ở xã hội trong nhiệm kỳ.

Đề xuất các nhóm giải pháp

Từ thực tế đó, xin đề xuất các nhóm giải pháp đồng bộ để bảo đảm nhà ở cho người dân.

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về nhà ở. Nghiên cứu sửa Luật Nhà ở 2023 theo hướng miễn tiền sử dụng đất cho dự án nhà ở xã hội; cho phép chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội để cho thuê được bán nhà ở này theo cơ chế thị trường sau 5 năm kể từ ngày nghiệm thu đưa vào sử dụng (thay vì 10 năm); bắt buộc chủ đầu tư thương mại dành 25% quỹ đất làm nhà ở xã hội (hoặc nộp tiền tương đương).

Đồng thời ban hành các nghị định chuyên đề, như nghị định về Quỹ Phát triển nhà ở quốc gia; nghị định về cho vay ưu đãi nhà ở xã hội; nghị định về quy hoạch dành quỹ đất 20% cho nhà ở xã hội…

Thứ hai, giải phóng quỹ đất sạch - "đất đổi nhà ở". Chính quyền các địa phương cần rà soát, thu hồi đất công ích, đất doanh nghiệp nhà nước sử dụng sai mục đích để làm nhà ở xã hội.

Áp dụng cơ chế "đất đổi hạ tầng", cho phép doanh nghiệp bỏ vốn xây hạ tầng kỹ thuật, được nhận một tỉ lệ nhất định (30% chẳng hạn) quỹ đất thương mại. Quy hoạch các khu đô thị mới tại vùng ven các đô thị lớn chuyên dành cho nhà ở xã hội và công nhân.

Thứ ba, đổi mới cơ chế tài chính - "vốn mồi từ Nhà nước, vốn xã hội hóa", thông qua việc thành lập Quỹ Phát triển nhà ở quốc gia, đồng thời có cơ chế để Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay đối với đối tượng công nhân, người thu nhập thấp, hộ nghèo với những ưu đãi như lãi suất dưới 3%/năm, thời hạn 20 - 25 năm, ân hạn 5 năm…

Ngoài ra có thể phát hành trái phiếu xanh nhà ở xã hội để bổ sung nguồn vốn cho các quỹ về loại nhà ở này; cùng một số chính sách hỗ trợ khác cho người có thu nhập thấp có thể mua được nhà ở xã hội.

Thứ tư, chú trọng phát triển nhà ở xã hội theo mô hình "đô thị trong đô thị". Mỗi khu nhà ở xã hội phải có đầy đủ: trường học, bệnh viện, siêu thị, công viên, nhà văn hóa.

Nghiên cứu áp dụng mô hình TOD (phát triển theo định hướng giao thông công cộng) bằng cách xây nhà ở xã hội dọc các tuyến metro, đường sắt đô thị…

Đồng thời chú trọng sử dụng bê tông đúc sẵn, nhà lắp ghép để rút ngắn thời gian thi công, giảm giá thành, thân thiện môi trường...

Thứ năm, tăng cường giám sát, chống lợi ích nhóm. Cần thông tin công khai 100% dự án nhà ở xã hội trên Cổng thông tin điện tử quốc gia; thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về nhà ở xã hội do một Phó thủ tướng làm trưởng ban để có thể chỉ đạo các bộ ngành, địa phương thực hiện đồng bộ. Đương nhiên cần xử lý nghiêm chủ đầu tư chậm tiến độ, chuyển nhượng trái phép.

Thứ sáu, gắn vấn đề nhà ở với nâng cao chất lượng cuộc sống trong các chủ trương, chính sách. Theo đó về sức khỏe, nhà ở kiên cố, thông thoáng có thể giảm các bệnh về hô hấp.

Về giáo dục, con em công nhân, người nghèo có chỗ ở ổn định, tỉ lệ bỏ học giảm đáng kể.

Về an sinh, giảm gánh nặng tiền thuê trọ, tăng tích lũy và cải thiện chất lượng cuộc sống. 

Về môi trường, nhà ở xanh giảm phát thải. 

Về mức độ hạnh phúc, chỉ số hài lòng gắn liền với việc đáp ứng nhu cầu về nhà ở...

Như vậy, việc đảm bảo mọi người dân có nhà ở phù hợp không chỉ là chính sách an sinh, mà là động lực phát triển bền vững.

Với các nhóm giải pháp trên, nước ta có thể hướng đến mục tiêu không còn hộ dân nào thiếu nhà ở kiên cố, tiến tới mục tiêu xa hơn là mọi gia đình đều có nhà ở xứng đáng. Đây chính là nền tảng để nâng cao chất lượng cuộc sống, hiện thực hóa khát vọng dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Mời bạn đọc xem toàn văn nội dung dự thảo các văn kiện Đại hội Đảng XIV tại các link dưới đây và gửi ý kiến góp ý về Tuổi Trẻ Online.