Nhà sử học Đinh Xuân Lâm - một trong "tứ trụ" sử học cùng với Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn - còn nhận định về bạn mình "là người có công đầu trong việc xây dựng ngành Hà Nội học".

Hơn 40 năm, GS Trần Quốc Vượng miệt mài nghiên cứu về Hà Nội và có cả những công trình đặc sắc về Hà Nội.

Nhận định của GS Đinh Xuân Lâm được các nhà sử học, các học trò nhắc và tái khẳng định tại hội thảo Trần Quốc Vượng - giáo sư khai sáng Hà Nội học hiện đại.

Hội thảo do Viện Hà Nội học và đào tạo quốc tế (Trường Đại học Thủ đô Hà Nội) tổ chức ngày 24-12 nhân kỷ niệm 20 năm ngày mất của giáo sư Trần Quốc Vượng.

Những nghiên cứu "rút ruột" về Hà Nội

GS Nguyễn Quang Ngọc - Phó chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam - nói thầy mình gần như cả cuộc đời gắn bó với Hà Nội, hơn 40 năm liên tục điền dã, nghiên cứu, viết và viết về Hà Nội với hàng trăm bài báo, hàng chục cuốn sách nghiên cứu Hà Nội trên nhiều chiều, nhiều lĩnh vực khác nhau.

Trong nghiên cứu của mình, GS Trần Quốc Vượng luôn gắn lý thuyết với thực tiễn, mọi vấn đề về Hà Nội dưới ngòi bút của Trần Quốc Vượng đều được "giải mã" thấu đáo.

Các công trình công bố của GS Trần Quốc Vượng, từ những bài viết đầu tiên những năm 1959, 1960 đến công trình công bố cuối cùng năm 2005: Hà Nội như tôi hiểu đều như một chiêm nghiệm, "rút ruột" để đúc rút cho hậu thế hiểu hơn về một Hà Nội trong mối quan hệ tổng hợp giữa con người với thiên nhiên trên mảnh đất "ngàn năm văn vật".

Ở đó không chỉ có những điều tốt đẹp mà có cả những mặt trái của xã hội đúng như nó đã từng diễn ra trong lịch sử.

Theo PGS.TS Đỗ Hồng Cường - Hiệu trưởng Trường ĐH Thủ đô Hà Nội, với Thăng Long - Hà Nội GS Trần Quốc Vượng không chỉ là một nhà nghiên cứu mà còn là người khai mở một hệ hình tư duy khoa học mới, đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển của Hà Nội học hiện đại.

Ông tiếp cận Hà Nội như một chỉnh thể sống, nơi lịch sử, không gian, văn hóa và con người đan cài trong những lớp trầm tích của đất - nước - ký ức - thời gian.

Từ cách tiếp cận liên ngành và giàu chiều sâu ấy, Hà Nội hiện lên không chỉ như một đô thị lịch sử mà như một thực thể văn hóa năng động, luôn vận động, tiếp biến và sáng tạo.

Tư tưởng khoa học của giáo sư đã vượt ra khỏi phạm vi nghiên cứu hàn lâm, trở thành nguồn cảm hứng và cơ sở lý luận quan trọng cho nhiều cách tiếp cận mới về bảo tồn di sản, phát triển đô thị và xây dựng bản sắc Thăng Long - Hà Nội trong bối cảnh đương đại.

Từ đề xuất cuối đời

TS Lê Thị Thu Hương - Viện trưởng Viện Hà Nội học và đào tạo quốc tế - cho biết hơn nửa thế kỷ, GS Trần Quốc Vượng đã dành cả tâm lực, trí lực cho nghiên cứu, suy ngẫm để hiểu Hà Nội, viết về Hà Nội và giảng dạy về Hà Nội.

Tâm huyết với Hà Nội nên trước khi qua đời năm 2005, GS Trần Quốc Vượng khẩn thiết kiến nghị TP Hà Nội cần thành lập một trung tâm Hà Nội học "nhằm mục đích tập hợp các nhà Hà Nội học thuộc đủ các ngành tự nhiên và xã hội - nhân văn.

Mục đích để tiến tới khắc họa rõ ràng dần một chân dung Thăng Long - Hà Nội trên tảng nền mảnh đất "ngàn năm văn vật", nơi "hội tụ - kết tinh - giao lưu - lan tỏa" của một nền văn hiến Âu Lạc - Vạn Xuân - Đại Việt - Việt Nam, nơi lắng hồn núi sông ngàn năm".

Hội thảo khoa học quốc tế Phát triển bền vững thủ đô Hà Nội văn hiến, anh hùng, vì hòa bình được tổ chức vào dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội vào năm 2010 đã đánh giá rất cao đề xuất này của GS Trần Quốc Vượng và thông qua nghị quyết xúc tiến xây dựng ngành Hà Nội học hiện đại.

Năm 2024, Viện Hà Nội học và đào tạo quốc tế ra đời. Nguyện vọng thiết tha và cháy bỏng của GS Trần Quốc Vượng đã và đang trở thành hiện thực. Ông chính là người khai sáng Hà Nội học hiện đại.

Còn là tinh anh tưởng nhớ giáo sư Trần Quốc Vượng

TTO - Cuốn sách Còn là tinh anh ra đời từ tọa đàm khoa học tưởng nhớ GS Trần Quốc Vượng sau 10 năm về cõi người hiền (2005 - 2015) vừa được ra mắt độc giả.