Vợ chồng nhà văn Elena Pucillo (giữa) và Trương Văn Dân đang tâm sự về tình yêu và trang viết - Ảnh: L.Điền

Cả hai đều chọn cách in gộp truyện ngắn và các tùy bút chung thành tập: Vàng trên biển đá đen (Elena Pucillo - Trương Văn Dân dịch) và Milano Sài Gòn đang về hay sang? (Trương Văn Dân).

Một cặp đôi văn chương độc đáo

Xuất thân từ chàng sinh viên du học ngành hóa và công nghệ dược từ năm 1971, Trương Văn Dân yêu cô gái người Ý Elena Pucillo mà sau này là tiến sĩ ngôn ngữ và văn học nước ngoài (Đại học Milano - Italia), và rồi chính ông cũng trở thành tác giả.

Nhiều bạn văn ở Sài Gòn nhận xét rằng sự trở về nước của đôi vợ chồng Trương Văn Dân và Elena đã hình thành một cặp đôi văn chương độc đáo.

Elena sáng tác bằng tiếng Ý, và chính Trương Văn Dân làm dịch giả chuyển ngữ tác phẩm của bà sang tiếng Việt. Bên cạnh đó là sức viết đáng kể của Trương Văn Dân, đến nay ông đã có bảy đầu sách - cả sáng tác và dịch được ấn hành trong nước.

Nhưng điều quan trọng là từ một tình yêu và một mối tình kéo dài 13 năm (từ 1972 đến 1985) mới làm đám cưới, Elena đã yêu tha thiết quê hương Việt Nam của chồng. Bà đã về với vùng đất Bình Định cố quán của ông Dân, tự tay múc và uống nước trong chiếc gàu từ giếng cổ ở bảo tàng Quang Trung. Hình ảnh này đã gây cảm hứng để một bạn văn gọi bà là "con cháu Quang Trung".

Từ tình yêu chồng tràn sang khắp quê hương, Elena cùng Trương Văn Dân trở về "nắm tay nhau" đi khắp trong nam ngoài bắc, chứng kiến sự chuyển mình của xã hội Việt Nam đương đại.

Hai tác phẩm mới của đôi vợ chồng Elena Pucillo và Trương Văn Dân - Ảnh: L.Điền

Đọc Vàng trên biển đá đen, thấy bước chân Elena Pucillo thật đáng kể. Cô lên tận Hà Giang để tìm hiểu công việc của những đồng nghiệp giáo viên và những chuyện trường lớp có một không hai; cô viết về nỗi cô đơn của người già khi bị con cái bỏ rơi đến mức phải tự tử (Con chim nhỏ trong lồng), hay mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái trong đời sống hiện đại với nhiều khúc quanh chạnh lòng (Dải ruy băng màu tím).

Là độc giả đầu tiên kiêm luôn người chuyển ngữ, ông Trương Văn Dân cho biết mỗi khi nhận bản thảo của vợ, ông đọc và "đều thấy có một phần cuộc đời của tôi trong đó". Nói như một bạn đọc trẻ có mặt tại buổi giao lưu, văn của Elena Pucillo là loại văn chương ám ảnh, nó làm người đọc rời trang văn vẫn còn day dứt không nguôi.

Nhà thơ Nguyên Cẩn (trái) đang chia sẻ nhận định về trang viết của hai tác giả Elena và Trương Văn Dân - Ảnh: L.Điền

Milano Sài Gòn đang về hay sang?

Còn Milano Sài Gòn đang về hay sang?, ngay nhan đề sách đã là một sự trăn trở. Ông Dân thừa nhận khi đặt cái dấu hỏi ở tên sách "đã là một sự không đành lòng".

"Năm 2007 tôi về Việt Nam và xem đây là nơi trở về an toàn, nhưng rồi sau đó tôi nhận ra Việt Nam cũng bước vào vòng quay đô thị hóa như phương Tây, người Việt Nam cũng chịu những stress như người châu Âu, tôi nhận ra "cái đập cánh ở bên này có thể làm chao đảo bên kia trái đất" và quả thật thế giới bây giờ nhỏ bé lại".

Sự trăn trở trong chọn lựa đi và về giữa Milano và Sài Gòn đã làm ông Trương Văn Dân nhớ lại một tứ thơ thú vị của nhà thơ Bảo Sinh - người bạn vong niên ở Hà Nội: Cùng chung một chuyến đò ngang/ kẻ thì sang bến người đang trở về/ lái đò lái mãi thành mê/ sang về chẳng biết mình về hay sang.

Chính cảm giác chẳng biết mình về hay sang ấy ám ảnh, cuối cùng khiến ông chọn làm nhan đề sách.

Với Trương Văn Dân, cuộc sống đương đại của Việt Nam khiến ông suy nghĩ nhiều và đưa vào trang viết. Đó là những chiêm nghiệm về cách giao tiếp người - người trong một thời đại mới (Cuộc hội ngộ câm); là cảm nhận về giá trị thời gian liệu có còn trong thời gian biểu đang ngày một khít lại của con người, để đến khi nhận ra, một người mẹ trẻ xem thời gian là món quà quý nhất dành cho con (Bức thư của người mẹ trẻ). Hay một lời khuyên rất xưa nhưng chưa từng cũ: Điều gì mình không muốn thì đừng làm cho người khác, do một người cha nhắn nhủ đến con (Tình tự ba và con).

Có mặt tại buổi giao lưu, nhà thơ Nguyên Cẩn chỉ ra điều tâm đắc ở những trang văn của đôi vợ chồng Elena và Trương Văn Dân: "khiến chúng ta nhớ lại những vấn đề đương đại, những giá trị đang đổ vỡ và hãy kịp chung tay gìn giữ những gì còn chưa mất hết".

​Một phút tự do

TT - Cô Elena Pucillo Trương - nhà văn người Ý - vừa ra mắt bạn đọc VN tập truyện ngắn và tùy bút mang tên Một phút tự do.