Cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) thường được mô tả như một cuộc chạy đua khốc liệt giữa hai siêu cường, nơi Washington tìm mọi cách duy trì vị thế dẫn đầu, còn Bắc Kinh nỗ lực bứt phá trong các công nghệ cốt lõi. 

Tuy nhiên, phía sau những tuyên bố cứng rắn và các biện pháp hạn chế công nghệ, một thực tế đang âm thầm diễn ra: ngày càng nhiều doanh nghiệp Mỹ lựa chọn các mô hình AI nguồn mở từ Trung Quốc thông qua con đường hoàn toàn khác với chiến lược "đóng kín" của các tên tuổi AI hàng đầu của phương Tây.

Rẻ, linh hoạt và đủ dùng

Theo AFP, báo cáo công bố tháng này của nền tảng OpenRouter phối hợp với quỹ đầu tư mạo hiểm Andreessen Horowitz cho thấy mức độ sử dụng các mô hình AI nguồn mở do Trung Quốc phát triển trên toàn cầu tăng mạnh, từ 1,2% cuối năm 2024 lên gần 30% vào tháng 8 năm nay, phản ánh sức hút ngày càng rõ của các mô hình từ Alibaba, DeepSeek, MiniMax hay Moonshot AI.

Khác biệt cốt lõi nằm ở mức độ "mở". Những mô hình như ChatGPT hay Gemini được ví như "hộp đen": người dùng có thể khai thác khả năng nhưng khó can thiệp sâu vào cách vận hành. 

Trong khi đó, nhiều mô hình AI Trung Quốc cho phép lập trình viên chỉnh sửa, tinh chỉnh và tích hợp sâu vào hệ thống nội bộ, tạo ra các ứng dụng sát với nhu cầu thực tế hơn. Chính sự linh hoạt này, cùng với chi phí thấp, đang khiến nhiều doanh nghiệp Mỹ cân nhắc lại lựa chọn của mình.

Ông Wang Wen, Viện trưởng Viện Nghiên cứu tài chính Trùng Dương thuộc Đại học Nhân dân Trung Quốc, nhận định các mô hình AI nguồn mở của Trung Quốc "rẻ, thậm chí có cái miễn phí, và hiệu quả đủ tốt cho phần lớn nhu cầu thực tế".

Một doanh nhân Mỹ, giấu tên vì lý do nhạy cảm, cho biết công ty của ông tiết kiệm được khoảng 400.000 USD mỗi năm nhờ sử dụng mô hình Qwen của Alibaba. Chỉ khi cần những năng lực tiên tiến nhất, doanh nghiệp mới quay lại với OpenAI, Anthropic hay Google; còn với đa số ứng dụng thông thường, AI Trung Quốc là lựa chọn "đủ dùng mà kinh tế".

Không chỉ các công ty nhỏ, Nvidia, Perplexity và Đại học Stanford được cho là cũng đang khai thác mô hình Qwen trong nghiên cứu hoặc phát triển sản phẩm, cho thấy ranh giới công nghệ trong thực tế kinh doanh linh hoạt hơn nhiều so với ranh giới chính trị.

Cú hích lớn nhất đến từ DeepSeek. Tháng 1 năm nay, công ty này ra mắt mô hình ngôn ngữ lớn R1 với hiệu năng cao, chi phí thấp và mã nguồn mở, làm lung lay quan niệm rằng chỉ các "ông lớn" Mỹ mới có thể tạo ra AI hàng đầu thế giới. R1 cho thấy khoảng cách công nghệ không còn quá lớn, đặc biệt khi Trung Quốc sẵn sàng đánh đổi biên lợi nhuận để mở rộng tốc độ phổ biến sản phẩm.

Cùng với DeepSeek, các mô hình của MiniMax hay Z.ai cũng đang được sử dụng tại nhiều quốc gia. Trung Quốc đồng thời tham gia cuộc đua phát triển "AI tác nhân" - các chương trình có thể tự động thực hiện chuỗi công việc trực tuyến. Những mô hình nguồn mở như Kimi K2 của Moonshot AI được xem là bước tiến mới, nơi AI không chỉ "trả lời" mà còn "hành động".

Mỹ dè dặt với nguồn mở

Tháng 7 vừa qua, chính quyền Tổng thống Donald Trump công bố "Kế hoạch hành động AI", nhấn mạnh Mỹ cần dẫn đầu trong việc xây dựng các mô hình AI mở dựa trên "giá trị Mỹ". Tuy nhiên trên thực tế, phần lớn doanh nghiệp Mỹ lại đi theo hướng ngược lại.

Meta - công ty từng dẫn đầu phong trào AI nguồn mở với dòng Llama - đã chuyển trọng tâm sang mô hình đóng. OpenAI cũng chỉ phát hành hai mô hình "mở trọng số", vẫn hạn chế khả năng can thiệp so với nguồn mở thực sự. Mistral của Pháp gần như là đại diện phương Tây hiếm hoi kiên trì với nguồn mở, nhưng mức độ sử dụng vẫn thua xa DeepSeek hay Qwen.

Tuy thế, việc sử dụng AI Trung Quốc không phải không có rủi ro. Ông Mark Barton, Giám đốc công nghệ của OMNIUX, cho biết ông đang cân nhắc dùng Qwen nhưng lo ngại khách hàng sẽ không thoải mái khi tương tác với AI "made in China". "Nếu Alibaba bị đưa vào danh sách đen, chúng tôi không muốn bị mắc kẹt", ông Barton nói.

Ở chiều ngược lại, AFP dẫn lời ông Paul Triolo, đối tác của DGA-Albright Stonebridge Group, cho rằng các mô hình AI nguồn mở không đặt ra vấn đề lớn về an ninh dữ liệu. Doanh nghiệp có thể tải mô hình về, triển khai trên hệ thống riêng và sử dụng độc lập, không cần kết nối với máy chủ tại Trung Quốc.

Trung Quốc có chip AI nhanh gấp 100 lần chip mạnh nhất của Nvidia

Các nhà nghiên cứu đã khai thác sức mạnh ánh sáng để tạo ra dòng chip xử lý các tác vụ tạo sinh phức tạp, với hiệu suất năng lượng vượt trội.