Theo báo South China Morning Post ngày 20-11, Trung Quốc đang vượt qua Mỹ về số lượng nghiên cứu khoa học được công bố, đặc biệt trong nhiều lĩnh vực trọng yếu. Điều này báo hiệu thời kỳ Thung lũng Silicon và các đại học hàng đầu của Mỹ đóng vai trò dẫn dắt tương lai khoa học có thể đang đi đến hồi kết.

Vượt trội về lượng

Từ trước đến nay, Mỹ được biết đến là quốc gia dẫn đầu về nghiên cứu y khoa. Nhưng theo xu hướng xuất bản thực tế thời gian gần đây, tình hình đã có nhiều thay đổi.

Dữ liệu từ tổ chức Digital Science cho thấy trong năm 2024, Trung Quốc đã công bố 1,1 triệu bài báo khoa học, vượt xa con số 880.000 của Mỹ. 

Riêng trong lĩnh vực y khoa, Trung Quốc chiếm hơn 50% tổng số bài báo toàn cầu, tăng 40% so với năm 2023.

"Không còn nghi ngờ gì nữa, Trung Quốc hiện là quốc gia dẫn đầu trong xuất bản khoa học và số lượng công bố", ông Fred Fenter, tổng biên tập Frontiers - một trong những nhà xuất bản học thuật hàng đầu thế giới, khẳng định.

Ông Fenter nhấn mạnh sự tăng tốc này không chỉ thể hiện về quy mô mà còn ở chất lượng nghiên cứu. Các chỉ số như bằng sáng chế cho thấy Trung Quốc đã vượt qua Mỹ trong những lĩnh vực cốt lõi của y sinh học hiện đại.

Không chỉ với lĩnh vực y khoa, nghiên cứu năng lượng cũng ghi dấu ấn vượt trội. "Trung Quốc dẫn đầu tuyệt đối với khoảng 35% tổng số bài báo toàn cầu với mức độ ảnh hưởng rất lớn", ông Fenter nói thêm.

Ngoài ra, các trường đại học và nhà xuất bản Trung Quốc đang hướng đến việc cho ra đời tạp chí và nền tảng của riêng mình.

"Điều này là rất hợp lý khi Trung Quốc xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết để xuất bản khối lượng nghiên cứu ngày càng lớn của mình, nhất là trong bối cảnh nước này đang cố gắng củng cố vị thế đi đầu khoa học quốc tế", ông Fenter nhận định.

Theo ông Fenter, xu hướng này cũng đang tạo cảm hứng cho nhiều quốc gia khác học hỏi theo mô hình phát triển của Trung Quốc hiện tại.

Vươn lên về chất

Trung Quốc không chỉ bứt phá về công bố nghiên cứu khoa học mà còn đảm nhiệm vai trò quan trọng trong lĩnh vực công nghệ của tương lai.

Dữ liệu của Frontiers đã đưa ra Top 10 Công nghệ mới nổi năm 2025. Đây là những lĩnh vực được dự báo sẽ trở nên thiết yếu trong 5 đến 10 năm tới như trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ nano và liệu pháp sinh học thiết kế.

Trung Quốc có đóng góp lớn ở ba công nghệ này như cố định nitơ xanh, năng lượng hạt nhân thế hệ mới và watermark tạo sinh.

Các nhà khoa học Li Hailong và Yang Zequn (Đại học Trung Nam) đã phát triển phương pháp cố định nitơ xanh thân thiện môi trường, mở ra triển vọng thay đổi ngành nông nghiệp toàn cầu.

Trong lĩnh vực hạt nhân, nghiên cứu đồng tác giả tại ĐH Giao Thông Tây An cho thấy các lò phản ứng thế hệ mới có thể tăng hiệu suất nhiên liệu, giảm chất thải và ít phát thải carbon hơn. 

Các lò phản ứng phân hạch thế hệ mới hứa hẹn an toàn hơn, hiệu suất nhiên liệu lớn hơn và có thể giúp giảm chất thải phóng xạ.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng rót nguồn vốn lớn vào công nghệ watermark tạo sinh - giúp gắn mã đánh dấu để truy xuất nguồn gốc các nội dung được tạo bởi AI. Công nghệ này giúp xây dựng và củng cố niềm tin người dùng trên các nền tảng số.

Trung Quốc đã trở thành siêu cường khoa học như thế nào

TTCT - Năm 2019, The Economist đăng một bài tựa đề "Liệu Trung Quốc có thể trở thành siêu cường khoa học?". 5 năm sau, tờ báo đăng một bài dài khác tự trả lời: "Trung Quốc đã trở thành một siêu cường khoa học".