Trực thăng quân sự đậu tại một sân bay quân sự ở thủ đô Kabul, Afghanistan hôm 14-8 - Ảnh: AFP

Chỉ trong vài ngày qua, lực lượng Taliban đã giành quyền kiểm soát 26 trong số 34 tỉnh lỵ của Afghanistan. Trong diễn biến đáng chú ý mới nhất, Taliban đã tiến vào thủ đô Kabul.

Giờ đây, nhóm vũ trang này đã giành quyền kiểm soát khoảng 65% lãnh thổ Afghanistan, trong bối cảnh các lực lượng nước ngoài do Mỹ dẫn đầu sắp hoàn tất quá trình rút khỏi quốc gia Nam Á này sau cuộc chiến kéo dài 20 năm.

Theo Đài Al Jazeera, ít nhất 244.000 người đã mất nhà cửa tại Afghanistan kể từ đầu tháng 5 năm nay, khi lực lượng Taliban bắt đầu nhiều cuộc tấn công nhắm vào Chính phủ Afghanistan vốn được Mỹ hậu thuẫn.

Vậy đất nước Afghanistan có gì đặc biệt? Những thông tin đáng chú ý về Afghanistan được Đài Al Jazeera tổng hợp:

1. Không giáp biển

Afghanistan là quốc gia không giáp biển, nằm ở nơi giao nhau của Trung Á và Nam Á. Afghanistan giáp với Pakistan ở phía đông và nam, với Iran ở phía tây, với Turkmenistan, Uzbekistan và Tajikistan ở phía bắc, giáp với Trung Quốc ở đông bắc.

Vị trí của Afghanistan - Ảnh: DW

Afghanistan có 34 tỉnh, tổng số 38 triệu dân và nằm trong số 40 quốc gia đông dân nhất thế giới.

Khoảng 4,5 triệu dân (12% dân số cả nước) sống ở thủ đô Kabul, phía đông Afghanistan. Những thành phố lớn khác gồm Herat (1,9 triệu dân), Nangarhar (1,5 triệu dân), Balkh (1,3 triệu dân) và Kandahar (1,2 triệu dân).

2. Afghanistan lớn bao nhiêu?

Với diện tích khoảng 652.860km², Afghanistan rộng gần bằng bang Texas của Mỹ và lớn gấp gần 2 lần diện tích Việt Nam.

3. Các tuyến đường thương mại và cửa khẩu

Là quốc gia nội lục, Afghanistan phụ thuộc vào các nước láng giềng về những tuyến đường thương mại và cung ứng. Chẳng hạn phụ thuộc vào các hải cảng của Pakistan để buôn bán với quốc tế.

Afghanistan và Pakistan có chung đường biên giới dài gần 2.600km, với hai cửa khẩu hoạt động. Trong đó có cửa khẩu Spin Boldak, bị Taliban kiểm soát từ cuối tháng 7.

4. Quốc gia có nhiều núi non và sa mạc

Afghanistan là quốc gia có nhiều núi thứ 8 thế giới, khiến nhiều khu vực khó tiếp cận.

Thủ đô Kabul cao hơn mực nước biển tới 2km. Dãy núi Hindu Kush (phần kéo dài của Himalaya) trải dài ở khu vực đông bắc Afghanistan, còn khu vực tây nam nước này chủ yếu bị sa mạc bao phủ.

5. Cây thuốc phiện

Afghanistan là quốc gia sản xuất thuốc phiện lớn nhất thế giới. Phần lớn cây thuốc phiện (anh túc) được trồng ở tây nam nước này.

Theo một khảo sát mới nhất về thuốc phiện vào năm 2020, có 224.000ha đất ở Afghanistan được dùng để trồng cây thuốc phiện. Hơn một nửa diện tích trồng cây thuốc phiện (115.597 ha) nằm ở tỉnh Helmand, tây nam Afghanistan.

Các tay súng Taliban tuần tra đường phố ở thành phố Herat của Afghanistan ngày 14-8 - Ảnh: AFP

6. Phần lớn người dân sống trong nghèo đói

Trước đại dịch COVID-19, ít nhất 54,5% dân số Afghanistan đã sống dưới ngưỡng nghèo đói. Hiện nay ước tính tỉ lệ này lên tới 72%.

7. Tỉ lệ biết chữ rất thấp

Sau nhiều thập niên bị chiến tranh tàn phá, tỉ lệ biết chữ ở Afghanistan là 43%, thuộc hàng thấp nhất thế giới.

Chỉ trên một nửa nam giới từ 15 tuổi biết đọc và viết, còn tỉ lệ này ở nữ giới thấp hơn nhiều, với chưa tới 1/3.

8. Nhiều người mất nhà cửa

Theo Văn phòng Điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên Hiệp Quốc (OCHA), ít nhất 389.645 người Afghanistan (trong đó 59% là trẻ em) mất nhà cửa từ ngày 1-1 tới 24-7 năm nay. Chỉ trong tháng 6, có 109.000 người đã mất nhà cửa tại nước này.

Có 3/4 số người mất nhà cửa sống ở 10/34 tỉnh của Afghanistan, gồm Kunduz (92.000 người), Nangarhar (38.000), Takhar (25.000), Kandahar (24.000), Faryab (20.000), Kunar (19.500), Wardak (19.000), Daykundi (18.300), Laghman (18.000) và Helmand (17.000).

Các nữ sinh Afghanistan đi qua một con đường dọc nghĩa trang Qasaba ở Kabul hôm 14-8 - Ảnh: AFP

9. Nhiều người dân tị nạn ở các nước láng giềng

Theo báo cáo mới nhất của Cao ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn (UNHCR), tổng số người tị nạn Afghanistan trên toàn cầu trong năm 2020 là 2,6 triệu người.

Gần 86% số người tị nạn có đăng ký này đang ở ba nước láng giềng của Afghanistan và 12% đang sống ở châu Âu.

Gần đây một số nước châu Âu như Đức, Hà Lan, Pháp, Phần Lan, Thụy Điển và Na Uy thông báo sẽ tạm ngừng các nỗ lực trục xuất người xin tị nạn Afghanistan. Động thái này dường như cũng thừa nhận tình hình an ninh đang xấu đi nhanh chóng ở Afghanistan.

10. Hiện Taliban đã kiểm soát được gì?

Những nơi Taliban đã kiểm soát (màu vàng), những tỉnh lỵ mà Taliban kiểm soát (màu cam), và những nơi Chính phủ Afghanistan kiểm soát (màu xanh) tính tới ngày 15-8-2021 - Đồ họa: Al Jazeera

Ngày 15-8, Taliban đã bao vây Kabul và tham gia đàm phán bàn giao thành phố này trong hòa bình.

Trong tuần qua, nhóm vũ trang này đã kiểm soát 26 tỉnh lỵ, trong đó có các thành phố Mazar-i-Sharif, Jalalabad, Khost, Sar-e-Pul, Sheberghan, Aybak, Kunduz, Taluqan, Pul-e-Khumri, Farah, Zaranj...

Taliban đã giành được nhiều khu vực nông thôn rộng lớn của Afghanistan từ lúc khởi động một loạt vụ tấn công hồi tháng 5, trùng thời điểm các lực lượng nước ngoài rút quân khỏi Afghanistan.

Với bước tiến như vũ bão, Taliban đã chiếm được nhiều vùng ở Afghanistan, kiểm soát các tỉnh lỵ và khu vực biên giới quan trọng.

Tổng thống Afghanistan rời đất nước, Mỹ dời nhân viên đại sứ quán ra sân bay Kabul

TTO - Đài Tolo News và Al Jazeera cùng đưa tin Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani đã rời khỏi đất nước. Nhân viên Đại sứ quán Mỹ ở thủ đô Kabul được di chuyển ra sân bay, trong lúc lực lượng Taliban tiến về thành phố này.