Giáo sư Peter Dutton, giám đốc Viện Nghiên cứu hàng hải Trung Quốc thuộc Học viện chiến tranh Hải quân Hoa Kỳ - Ảnh: Việt Toàn

Trong cuộc trao đổi với các chuyên gia và báo chí Việt Nam sáng 29-3, giáo sư Peter Dutton đến từ Học viện chiến tranh hải quân Hoa Kỳ cho biết ông rất quan ngại về việc Trung Quốc xây dựng trái phép các đảo nhân tạo ở Biển Đông và các đảo này là mối đe dọa đối với an ninh khu vực.

Mở đầu cuộc trao đổi trực tuyến tại Tổng lãnh sự quán Hoa Kỳ ở TP.HCM, GS Peter Dutton cho biết điều khiến nhiều người quan tâm hiện nay là việc hải quân Hoa Kỳ tuần tra ở Biển Đông để khẳng định quyền tự do hàng hải.

Washington có lợi ích quốc gia mang tính sống còn ở khu vực này và mong muốn duy trì trật tự tại Biển Đông, bảo đảm các nước tuân thủ những chuẩn mực và luật lệ quốc tế.

GS Peter Dutton cho rằng động thái tuần tra như thế cho thấy Hoa Kỳ còn muốn hợp tác chặt chẽ với các nước đồng minh, đối tác trong khu vực để duy trì an ninh, an toàn hàng hải cũng như bảo đảm bất kỳ nước nào cũng có thể qua lại tuyến hàng hải này một cách tự do.

“Một lý do nữa khiến hải quân Hoa Kỳ duy trì sự hiện diện và tuần tra ở Biển Đông là để bảo đảm không quốc gia nào được quyền ép buộc quốc gia khác theo luật riêng của mình cũng như ngăn cản các hoạt động kinh tế thông thường và các vấn đề tự do hàng hải nêu trên” - GS Peter Dutton nói.

Ngoài ra, Hoa Kỳ còn muốn thể hiện sự ủng hộ với các đồng minh trong khu vực và bảo vệ sự an toàn của tuyến hàng hải quan trọng bậc nhất thế giới này.

GS Peter Dutton cho rằng việc Trung Quốc luôn viện dẫn lý do lịch sử để tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông đối với các đảo và nguồn tài nguyên liên quan là không phù hợp.

Gần đây nhất là vụ các tàu cá Trung Quốc xâm nhập tận quần đảo Natuna trong vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia để đánh bắt rồi Bắc Kinh tuyên đó là ngư trường truyền thống của họ dựa vào yếu tố lịch sử.

Ông cho biết vô cùng quan ngại về việc Trung Quốc xây dựng các đảo nhân tạo ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Đây là động thái rất quan trọng về mặt chiến lược của Bắc Kinh, làm thay đổi lớn tình hình an ninh trong khu vực.

Tình hình an ninh khu vực thay đổi rất đáng kể và bị đe dọa, thậm chí trong trường hợp Trung Quốc không có ý định quân sự hóa các đảo này (vì Bắc Kinh đã chứng minh họ có thể đưa máy bay dân sự từ Hải Nam ra các đảo mới xây chỉ trong vài giờ).

Thực tế là các đảo nhân tạo này đang tồn tại và Trung Quốc hoàn toàn có thể biến nó thành những cơ sở làm thay đổi tình hình quân sự trong khu vực rất nhanh chóng.

“Các đảo nhân tạo này không chỉ vi phạm luật pháp quốc tế và các thỏa thuận có liên quan giữa các bên vốn giúp duy trì ổn định ở Biển Đông trong nhiều thập kỷ qua, mà còn ảnh hưởng chung đến tình hình an ninh trong khu vực” - GS Peter Dutton nhận xét.

Cách tiếp cận của Bắc Kinh đối với việc dùng định chế trọng tài quốc tế để giải quyết tranh chấp là không hay chút nào và cộng đồng quốc tế cần phải phản đối thẳng thừng thái độ đó của họ, vị giáo sư người Mỹ nói.

Ngoài ra, việc Trung Quốc luôn tuyên bố các nước phải theo luật chơi của riêng mình và họ có chủ quyền lịch sử đối với Biển Đông là vi phạm luật pháp quốc tế, vốn không cho phép bất cứ quốc gia nào trong vùng tranh chấp có thể áp đặt ý chí của mình như thế.

Chuyện Bắc Kinh tuyên bố sẽ không chấp nhận phán quyết của tòa trọng tài mà Philippines đang theo đuổi cũng là hành vi phớt lờ luật pháp quốc tế, và cho thấy họ đang đánh mất cơ hội chứng tỏ mình muốn hội nhập hoàn toàn với cộng đồng quốc tế trên con đường phát triển của mình.

Giải quyết các tranh chấp thông qua các biện pháp ép buộc hay áp đặt phải được xếp vào quá khứ, giờ đây tranh chấp nào cũng phải được hóa giải thông qua đàm phán và luật quốc tế - GS Peter Dutton nói.

Đáp lại câu hỏi của phóng viên liệu việc tuần tra gần đây của Hoa Kỳ ở Biển Đông có làm thay đổi đáng kể tình hình hay chỉ là những động thái được xem là quá muộn vì Trung Quốc đã xây dựng hoàn chỉnh các cơ sở nhằm kiểm soát tuyến hàng hải này, GS Peter Dutton cho rằng Washington tuần tra không phải để ngăn cản hay buộc Trung Quốc chấm dứt các hành động của mình, mà là nhằm khẳng định Hoa Kỳ có lợi ích quốc gia ở đây, bảo vệ quyền tự do đi lại, bảo vệ an ninh hàng hải, duy trì trật tự và bảo đảm không nước nào có quyền ngăn cản các nước khác di chuyển tự do trong khu vực.