Hơn 23.000 đồng bào đã ra đi - con số lạnh lùng của thống kê, nhưng đằng sau đó là những câu chuyện, số phận và nỗi đau không thể đong đếm... và là lời nhắc nhở không ngừng về sự mất mát.

Tôi, người từng công tác trong bộ phận nhân sự của một đơn vị y tế trực thuộc thành phố, đã sống trọn vẹn những ngày tháng ấy, nơi công việc hằng ngày là theo dõi sát sao diễn biến dịch để tham mưu lãnh đạo đơn vị cân đối nguồn lực y tế tại đơn vị.

Tôi cứ nhớ mãi đợt đầu cử nhân sự tăng cường tại bệnh viện dã chiến ở Củ Chi, rồi tần suất cử người đi lấy mẫu, tăng cường tiêm vắc xin ngày càng dồn dập.

Lệnh chi viện khẩn cấp, cao nhất đã đến vào tháng 7 năm 2021, khi chúng tôi phải chi viện cho Bệnh viện Hồi sức COVID-19 TP.HCM, hết đợt này đến đợt khác luân phiên nhau; và cũng có lúc thông tin anh em trong đội hình chống dịch bị nhiễm bệnh, cách ly mấy ngày khiến cả đơn vị chùng xuống.

Công tác trong ngành y tế, tôi có "đặc quyền" được đi làm giữa thành phố bị phong tỏa, và khắc sâu hình ảnh những chiều tối trên đường về vắng hoe, không một bóng người, những dây căng cách ly dài ngoằng, những tấm biển cảnh báo khu vực cách ly giăng khắp nơi.

Cảm giác đau đớn, cô đơn có lúc đã bật thành nước mắt, tôi vừa đi vừa tự hỏi điều gì đã xảy ra và bao giờ bình thường mới trở lại đây.

Việc Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang và Thường trực Thành ủy quyết định dành một khu đất trung tâm để xây dựng tượng đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 là một nghĩa cử vô cùng sâu sắc và ý nghĩa.

Tuy nhiên tôi thiết nghĩ không chỉ là tượng đài, mà chúng ta nên xây dựng thành một bảo tàng kỷ vật về cuộc chiến chống dịch COVID-19 của nhân dân và chính quyền thành phố.

Chúng ta có thể vận động các đoàn thể và nhân dân hiến tặng những kỷ vật mang tính biểu tượng trong thời điểm dịch: từ máy trợ thở, máy đo SpO2, bình oxy cải tiến có nhiều râu để nhiều bệnh nhân cùng dùng, đến thẻ đi đường, hay hình ảnh của lực lượng vũ trang đẩy lương thực cho người dân.

Dẫu biết rằng những kỷ vật đó sẽ gợi nhớ nỗi đau, nhưng chúng lại là những bằng chứng lịch sử vô giá để thế hệ sau này có thể cảm nhận được nỗi đau đó; biết được thế hệ trước đã sống, đã dũng cảm hết lòng vì hạnh phúc của thế hệ sau mà tiếp tục tiến lên.

Nhà điêu khắc Lê Lang Biên (Trưởng ngành điêu khắc Hội Mỹ thuật TP.HCM):

Cần có cuộc thi tuyển kiến trúc Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19

Theo tôi, việc xây dựng Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 là cần thiết. Công trình nhằm tôn vinh, tri ân và ghi nhận sự chung tay đồng lòng của nhân dân TP.HCM trong việc vượt qua đại dịch COVID-19, qua đó thể hiện truyền thống đoàn kết, gắn bó, nghĩa tình của người dân thành phố và cả nước trong lúc khó khăn.

Việc xây dựng công trình tưởng niệm không chỉ mang ý nghĩa tri ân quá khứ mà còn là một bài học lịch sử sâu sắc, một lời nhắc nhở cho các thế hệ mai sau.

Đại dịch COVID-19 cho thấy các mối đe dọa an ninh phi truyền thống có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, đòi hỏi toàn xã hội không bao giờ được lơ là, chủ quan trong công tác phòng ngừa và ứng phó.

Tượng đài - Đài tưởng niệm mang tính chất mỹ thuật phải tuân theo các quy định hiện hành trong lĩnh vực xây dựng công trình mỹ thuật, như phải tổ chức cuộc thi tuyển phác thảo theo đúng quy định và phải có hội đồng nghệ thuật chuyên môn mỹ thuật đánh giá, chọn lựa phương án tốt nhất, hội đủ các tiêu chí về hình thức thể hiện, nội dung, ý nghĩa để xây dựng công trình.

Cần tổ chức một cuộc thi tuyển về kiến trúc và cũng có hội đồng thi tuyển chuyên môn kiến trúc thẩm định các phương án dự thi, chọn lựa phương án tối ưu về không gian, phù hợp với tổng thể cảnh quan chung của khu vực, với tính chất không gian cảnh quan của một công trình tưởng niệm.

Chúng ta không vội vã, mà phải cẩn trọng từ khi có chủ trương xây dựng đến khi được vận hành xây dựng cho đến hoàn thành. Các bước cần phải chặt chẽ, đánh giá đúng quy trình, quy phạm. Để khi hoàn thành TP.HCM có được một công trình tưởng niệm đúng với lòng dân, mang ý nghĩa tri ân, ý nghĩa lịch sử và giáo dục cộng đồng.

Vì đây là một công trình công cộng phục vụ đời sống tinh thần của người dân và là công trình sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước nên càng phải làm đúng và đủ.

KTS Vũ Hiệp (tác giả nhiều cuốn sách phê bình nghệ thuật và kiến trúc):

Nên gọi là Không gian tưởng niệm nạn nhân COVID-19

Việc TP.HCM làm Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 là ý tưởng rất đáng hoan nghênh.

Tuy nhiên khi thực hiện cần cẩn trọng. Tôi có ba góp ý cho thành phố.

Thứ nhất, có lẽ nên gọi là Không gian tưởng niệm nạn nhân COVID-19 thay vì Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19.

Không gian tưởng niệm sẽ không hạn chế các ý tưởng thiết kế ở dạng tượng đài, mà rộng đường cho người thiết kế mở ra các ý tưởng thiết kế khác nhau, có thể không phải là một công trình tượng đài, không cần phải xây dựng công trình gì ở đó.

Ví dụ không gian tưởng niệm 11-9 ở Mỹ chỉ là hai cái hố lõm của móng tòa nhà bị sụp đổ chứ không có công trình tượng đài nào.

Tượng đài hay phù điêu tưởng niệm hiện nay đã không còn được ưa thích, thay vào đó là những thiết kế giàu tính biểu tượng, tính nghệ thuật và đương đại hơn.

Thứ hai, cần tổ chức thi tuyển để lựa chọn phương án thiết kế tốt nhất, giàu sức sáng tạo.

Thứ ba là phải có các chuyên gia giỏi ra đề bài thi tuyển tốt, đề bài cụ thể để thu được kết quả tốt nhất.

Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19: Một công trình 3 thông điệp

Về thông điệp của công trình tưởng niệm, bạn đọc Hồng Ngọc cho rằng cần truyền tải 3 thông điệp: nhớ quá khứ, bài học hiện tại, và hướng về tương lai - sự phục hồi mạnh mẽ của TP.HCM.