Việc xây dựng hình hài một công viên cây xanh và đưa vào sử dụng sớm là điều không khó nhưng biểu tượng (tạm gọi như vậy) về nạn dịch COVID-19 là không dễ.

Mấy ngày nay các kiến trúc sư, nhà điêu khắc, họa sĩ, nhà thiết kế và các nhà văn hóa, xã hội học, lịch sử... sôi nổi bàn luận và cũng còn nhiều băn khoăn với rất nhiều câu hỏi đặt ra.

Câu hỏi đầu tiên, đây là đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 hay tượng đài ghi nhận một sự kiện lịch sử với những bi hùng của nhân dân TP.HCM? 

Ai cũng thấy gần hai năm diễn ra dịch COVID là thời gian khủng khiếp nhất ở TP này từ sau 1975. 

Nó nén lại trong đó không chỉ sự mất mát đau thương đến tột cùng mà cả tinh thần chiến đấu kiên cường chống chọi với dịch bệnh và lòng nhân ái nghĩa tình bao la của người dân.

Nếu đó chỉ là một đài tưởng niệm nhắc nhở 23.000 nạn nhân đã ra đi, một văn bia ghi nhận những tổn thương trầm trọng về tinh thần của người dân và mất mát vật chất của TP thì chưa đủ;

Mà nó phải ghi nhận sự hy sinh cao cả không toan tính của các bác sĩ, điều dưỡng, của các lực lượng quân đội, công an, dân phòng, chính quyền, đoàn thể. Và hơn thế nữa là sự chia sẻ vô cùng tình nghĩa của người dân TP từ hạt gạo, quả trứng, viên thuốc, bình oxy đến cái bắt tay và cả nước mắt.

Nên chăng đó là một quần thể tượng đài hoặc một đại phù điêu với tâm điểm là một biểu tượng mang tính vĩnh cửu như ngọn lửa, thác nước vô cực. 

Nó phải làm sao phản ánh được tâm thế và truyền thống của nhân dân TP này từ xưa tới nay là không bao giờ quên đau thương mất mát nhưng kiên cường, khí khái, tình nghĩa trong mọi tình huống.

Câu hỏi thứ hai, đó chỉ là một đài tưởng niệm hay không gian tưởng niệm. 

Hai khái niệm này khác nhau, đài tưởng niệm chỉ đơn giản là một khối vật chất mô tả một chủ đề (ở đây được hiểu là sự mất mát của nạn nhân), còn không gian tưởng niệm rộng lớn hơn không chỉ có tượng đài, văn bia mà còn có nhà tưởng niệm trưng bày những hiện vật, những hình ảnh, âm thanh về thời khắc lịch sử đó và có thể còn có cả bàn thờ truyền thống và chỗ tạm dừng chân cho hàng ngàn trẻ mồ côi và người dân cả nước về thăm viếng.

Câu hỏi thứ ba, đây là công viên công cộng hay công viên chuyên đề? Nghĩa là đài tưởng niệm nằm lẫn trong công viên cây xanh hay tách riêng ra một khu vực trong công viên.

Theo nghĩa thông thường thì công viên công cộng là nơi vui chơi giải trí, thư giãn. Ở đó có các hoạt động tự do như dạo chơi, nhảy múa, thể dục thể thao, có khu vui chơi dành cho trẻ em, có khu vực ẩm thực và có khi tổ chức các hội chợ. Người dân ăn mặc cũng tự do không theo một khuôn phép nào.

Trong không gian như thế, có một đài tưởng niệm những người đã khuất và một lư hương nhang khói liệu có phù hợp? Thông thường, ở công viên công cộng có các tượng trang trí vui vẻ, còn nếu là tượng đài thì thiên về danh nhân văn hóa hay anh hùng dân tộc.

Dù muốn hay không thì công viên số 1 Lý Thái Tổ cũng cần có một cái tên và nó sẽ là một công viên đa nghĩa, không đơn thuần chỉ là công viên vui chơi giải trí. Nó sẽ là công trình để đời của TP.HCM, do vậy phần tưởng niệm nên chậm lại một chút, không nhất thiết phải là trước Tết 2026, có thể khánh thành vào ngày 19-11-2026 (19-11 là ngày tưởng niệm các nạn nhân). Từ nay đến đó tròn một năm, thời gian đủ để tròn đầy ý tưởng và hiện thực hóa trên thực tế.

Bạn đọc Tuổi Trẻ ủng hộ chủ trương xây Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19

Bạn đọc Quốc nhấn mạnh: 'Đại dịch COVID-19 đã cướp đi bao nhiêu sinh mạng, làm đài tưởng niệm để nhắc nhở chúng ta trân trọng những gì đang có, luôn nhớ về những người đã mất'.