Chống rửa tiền, gian lận trong khu thương mại tự do

Ông Trần Thoang cho rằng song hành cùng sự cởi mở cũng cần nhìn nhận thấu đáo các góc cạnh tối của khu thương mại tự do. Khi khu thương mại tự do được coi là nằm ngoài "lãnh thổ hải quan" thì thủ tục hải quan và kiểm soát biên giới cần thiết được áp dụng và thực thi đúng cách.

"Từ thực tế các nước có rất nhiều vấn đề phát sinh như việc lợi dụng nơi đây để rửa tiền, làm nhái hàng hóa, gian lận xuất xứ... Tôi cho rằng ở đây cần vai trò đặc biệt xuất sắc của hải quan về phương pháp quản lý từ xa.

Rất nhiều vấn đề phát sinh cần phải quản lý hết. Kinh nghiệm từ Mỹ là họ xử phạt rất nghiêm. Như mỗi trường hợp khai báo hải quan sai sự thật có thể bị phạt đến 250.000 USD và thậm chí tới hai năm tù.

Nếu nặng hơn có thể bị đóng cửa nhà máy. Do vậy mới hạn chế được trường hợp làm ăn gian lận, vào hưởng chính sách làm được vài năm rồi rút đẹp", ông Thoang nói.

Trong giai đoạn đầu triển khai Đà Nẵng cần chọn những nhà đầu tư chiến lược, uy tín. Đồng thời rà soát tiềm lực nhà đầu tư từ trước khi họ đặt chân đến.

Châu Á xây dựng khu thương mại tự do như thế nào?

Trong nhiều năm qua, các khu thương mại tự do (FTZ) đã trở thành động lực mạnh mẽ thúc đẩy phát triển kinh tế và đổi mới chính sách tại nhiều quốc gia châu Á. Tiêu biểu như ở Trung Quốc, với sự thành công rực rỡ của FTZ đầu tiên ở TP Thượng Hải (thành lập năm 2013), Bắc Kinh đã nhân rộng mô hình này lên thành 21 FTZ vào năm 2023.

Mỗi FTZ ở Trung Quốc được xây dựng dựa trên những đặc điểm phát triển kinh tế đặc thù, bao gồm các khu vực thuận lợi cho kinh tế công nghệ, tài chính, sản xuất hiện đại, logistics... hoặc những nơi dễ dàng thúc đẩy việc giao thương với một khu vực cụ thể như Đài Loan, các nước Đông Á...

Điểm chung của các FTZ Trung Quốc là nới lỏng các chính sách hải quan, tinh giản thủ tục, giảm giới hạn cho các doanh nghiệp nước ngoài muốn đầu tư. Đặc biệt, các FTZ thường được chọn là nơi thí điểm các chính sách kinh tế mới nhằm hướng đến việc nhân rộng chúng ra cả nước.

Một trong những chính sách được "thai nghén" từ FTZ và đến nay đã thành công trên cả nước là việc ban hành danh mục mà doanh nghiệp nước ngoài được phép đầu tư vào tất cả lĩnh vực, ngành nghề không có tên trong danh mục đó, giúp các nhà đầu tư yên tâm tiến hành hoạt động kinh tế ở Trung Quốc.

Hàn Quốc duy trì mô hình khu kinh tế tự do (FEZ) gần tương đồng với FTZ của Trung Quốc. Đến năm 2020, Hàn Quốc đã thành lập được bảy FEZ và đang trong quá trình triển khai hai khu mới. Hai FEZ lâu đời nhất của nước này là khu Incheon (thành lập năm 2003) với trọng tâm phát triển logistics, công nghệ và khu Busan - Jinhae tập trung vào hàng hải.

Tại Đông Nam Á, hầu hết các nước cũng không có khái niệm FTZ cụ thể. Tuy nhiên, với việc gần như miễn hoàn toàn thuế quan, Singapore có thể được xem là một cảng hàng hải thương mại tự do.

Trong khi đó, Malaysia cũng có nhiều khu vực tự do riêng để ưu tiên việc phát triển những lĩnh vực kinh tế khác nhau.

Nhìn chung, các khu FTZ hoặc tương tự trong khu vực châu Á đều được xây dựng với mục tiêu thúc đẩy phát triển kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy cạnh tranh.

Các mô hình này hoạt động dựa trên cơ sở chính sách thuế hấp dẫn, điều kiện đầu tư, giao thương thuận lợi cho các doanh nghiệp nước ngoài và có khả năng kết nối mạnh mẽ với những trung tâm kinh tế trong khu vực cũng như trên thế giới.