Vừa qua Cơ quan Hàng không và vũ trụ Mỹ (NASA) đã chính thức cấm công dân Trung Quốc tham gia tất cả chương trình không gian, ngay cả khi họ có thị thực Mỹ. 

Quyết định này đã khiến các sinh viên, nhà nghiên cứu và nhà thầu Trung Quốc mất quyền tiếp cận vào các cơ sở, mạng lưới và tài liệu của NASA, đồng thời cho thấy cuộc đua không gian giữa Mỹ - Trung ngày càng gay gắt ra sao.

19 triệu USD/kg

Mỹ và Trung Quốc đều đang nỗ lực đưa phi hành gia lên Mặt trăng trong vài năm tới. NASA dự định thực hiện sứ mệnh Artemis 2 vào đầu năm tới, đưa phi hành gia bay vòng quanh Mặt trăng rồi trở về Trái đất, sau đó tiếp tục với sứ mệnh Artemis 3 là đưa con người hạ cánh xuống vùng cực nam của Mặt trăng vào năm 2027 (cũng sẽ là lần đầu tiên đưa con người hạ cánh xuống Mặt trăng kể từ sứ mệnh Apollo 17 vào tháng 12-1972).

Trong khi đó, Trung Quốc cam kết sẽ thực hiện sứ mệnh hạ cánh tàu có người lái đầu tiên lên Mặt trăng trước năm 2030, và gần đây đã công bố những bước tiến quan trọng về các thiết bị cần thiết, bao gồm tên lửa Trường Chinh 10 và tàu đổ bộ Mặt trăng Lanyue (Lãm Nguyệt).

Hai nước này đang dẫn đầu các sứ mệnh khám phá cực nam của Mặt trăng, với mục tiêu hạ cánh xuống những vị trí chiến lược để xây dựng căn cứ và tiếp cận các nguồn tài nguyên như băng nước và ánh sáng mặt trời - những yếu tố thiết yếu để duy trì sự hiện diện lâu dài trên bề mặt Mặt trăng.

Trang Conversation nhận định quốc gia đến trước có thể giành ảnh hưởng trong việc định hình luật lệ quản trị không gian và nền kinh tế Mặt trăng trong tương lai, đặc biệt đối với các công ty tư nhân. Điều này đã làm dấy lên những cuộc bàn luận về một cuộc "chạy đua hạ tầng chiến lược" hoặc thậm chí một "cuộc chiến thương mại" trong không gian.

Cuộc đua này không chỉ giới hạn ở các quốc gia. Đầu tháng 9, tạp chí Forbes đưa tin Interlune, công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Mỹ, đang "chạy đua trở thành đơn vị đầu tiên khai thác helium trên Mặt trăng".

Helium có thể được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, từ máy tính lượng tử cho tới phản ứng tổng hợp hạt nhân. Helium-3 là một đồng vị hiếm và không phóng xạ trên Trái đất, nhưng lại phổ biến hơn trên Mặt trăng, được định giá 19 triệu USD/kg. 

Một tấn helium-3 có khả năng sinh ra nguồn năng lượng lớn gấp 1,5 lần vũ khí hạt nhân Tsar Bomba (bom Sa hoàng) của Liên Xô.

Các start-up cũng đang phát triển các phương thức khai thác nước và khoáng sản trên Mặt trăng để sản xuất nhiên liệu tên lửa hoặc xây dựng các công trình tại đó, chẳng hạn như Starpath và iSpace. Một số công ty khác, như AstroForge, muốn khai thác các kim loại quý từ tiểu hành tinh, nhằm giảm nhu cầu khai thác tài nguyên trên Trái đất.

Cuộc đua căng thẳng

Các quan chức cấp cao của NASA thừa nhận thế giới đang chứng kiến "cuộc đua không gian thứ hai". Quyền lãnh đạo NASA Sean Duffy cho rằng Trung Quốc đang đặt mục tiêu đưa phi hành gia lên Mặt trăng trước Mỹ. 

"Người Trung Quốc muốn quay lại Mặt trăng trước chúng ta. Điều đó sẽ không xảy ra. Nước Mỹ đã dẫn đầu trong lĩnh vực không gian trong quá khứ, và chúng ta sẽ tiếp tục dẫn đầu trong tương lai" - ông nói hôm 10-9.

Những mốc thời gian mà Mỹ đặt ra cho kế hoạch quay lại Mặt trăng dường như đang đặt Washington ở vị trí dẫn đầu, nhưng trong buổi điều trần của Ủy ban Thương mại Thượng viện Mỹ hồi đầu tháng 9, các chuyên gia nhận định thực sự có khả năng Mỹ sẽ thua Trung Quốc trong cuộc đua lên Mặt trăng. 

Một trong những lý do được nêu ra là tốc độ phát triển tàu vũ trụ Starship của SpaceX (vốn sẽ đóng vai trò tàu đổ bộ Mặt trăng cho sứ mệnh Artemis 3), cùng với việc cần thực hiện nhiều sứ mệnh tiếp nhiên liệu để đưa Starship đến được Mặt trăng. 

Một số thượng nghị sĩ Mỹ đã cảnh báo việc Trung Quốc thống trị các nguồn tài nguyên trên Mặt trăng có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với lợi ích chiến lược và công nghệ của Mỹ.

Ở chiều ngược lại, các quan chức Trung Quốc cho rằng mối lo ngại của Mỹ đã được phóng đại. Năm ngoái, ông Lý Anh Lương - cục trưởng Cục Công nghệ thuộc Cơ quan Không gian có người lái Trung Quốc - nói rằng khám phá không gian nên được coi là "sứ mệnh chung của nhân loại". 

Tuy nhiên, Bắc Kinh cũng không giấu tham vọng xây dựng một căn cứ thường trực trên Mặt trăng và phát triển các sứ mệnh không gian có người lái có khoảng cách xa.

Trong nhiều năm qua, Quốc hội Mỹ đã hạn chế NASA hợp tác với Trung Quốc, viện dẫn các rủi ro an ninh quốc gia. Sự nghi ngờ của Washington đối với Bắc Kinh ngày càng gia tăng khi chương trình không gian của Trung Quốc đã có các bước tiến nhanh chóng.

'Cuộc chiến' Helium-3 giữa Mỹ - Nga - Trung Quốc trong không gian

TTO - Mỹ - Nga và Trung Quốc đang lặng lẽ cạnh tranh vị thế quốc gia đầu tiên khai thác nhiên liệu Helium-3 trong không gian với số lượng nhiều nhất để phát triển các lò phản ứng hạt nhân.