Trước đó vào năm 2024, tại cuộc họp công bố sơ bộ kết quả khai quật ở Mỹ Sơn, thông tin dấu tích tồn tại một con đường thiêng của người xưa đi vào trung tâm khu đền tháp được đưa ra gây nhiều quan tâm.

Xuất lộ con đường thiêng chưa từng được biết đến ở Mỹ Sơn

Theo TS Nguyễn Ngọc Quý (Viện Khảo cổ học), kiến trúc đường dẫn từ tháp K vào khu đền tháp Mỹ Sơn được Ban quản lý Khu di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn và Viện Khảo cổ học nghiên cứu thăm dò lần đầu vào tháng 6-2023.

Kết quả bước đầu đã làm xuất lộ dấu tích kiến trúc của con đường thiêng dẫn từ tháp K vào khu trung tâm Mỹ Sơn có độ dài đã được xác định trên 150m.

Đây là vết tích của một trong những công trình kiến trúc chưa từng được biết đến ở Mỹ Sơn trong lịch sử tồn tại của di tích từ trước đến nay.

Từ tháng 11-2025, Ban quản lý Khu di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn và Viện Khảo cổ học tiếp tục hợp tác khai quật.

Sau khi phát hiện các dấu tích đầu tiên, các nhà khoa học mở rộng các hố khai quật trên diện tích 770m². 

Qua đó phát hiện một đoạn kiến trúc đường dẫn phía đông tháp K dài 75m, có hướng đông - tây lệch về phía bắc.

Kết quả này đã nâng tổng diện tích con đường đã được làm rõ tính từ chân tháp dài 132m. Cấu trúc cắt ngang con đường rộng phủ bì 9m, lòng đường rộng 7,9m, bề mặt bằng phẳng, cấu tạo từ cát sỏi và gạch vụn được đầm chặt, có độ dày từ 0,15 - 0,2m.

Tường bao hai bên đường được xếp từ các hàng gạch, do yếu tố thời gian một số đoạn đã bị xô lệch, nghiêng đổ.

Móng tường được gia cố bằng lớp đầm sỏi cuội và bột gạch. Những dấu tích còn lại trên hai bức tường bao phía bắc và phía nam tiếp tục được làm rõ ghi nhận tường bắc được xây liền và có cao độ móng cao hơn; tường phía nam nằm trên nền địa hình thấp hơn và có tạo các cửa, cổng ra - vào ở một số vị trí cố định.

Không gian Mỹ Sơn có lúc mở rộng, lúc thu hẹp theo thịnh suy các triều đại

Báo cáo kết quả khai quật chiều 12-12, Viện Khảo cổ học cho biết hiện đã xác định 4 vị trí được đặt các cửa cổng trên tường bao phía nam. 

Tại vị trí cửa cổng còn dấu tích thanh đà cửa bằng đá có lỗ mộng vuông để dựng trụ đá và lỗ mộng tròn để đặt trụ xoay của cánh cửa.

Bên cạnh sự hiện diện phổ biến của các loại gạch và đá xây dựng kiến trúc đường dẫn, đợt công tác đã phát hiện một số mảnh vỡ của đồ đất nung và gốm men có niên đại từ thế kỷ 10 - 12.

Theo TS Nguyễn Ngọc Quý, việc phát hiện con đường thiêng đã đặt ra rất nhiều nhận định, cung cấp nhiều thông tin quý về lịch sử của khu đền tháp Mỹ Sơn.

Cụ thể: Xác định chức năng tôn giáo của phế tích là con đường thiêng - con đường dẫn thần linh, vua chúa và tăng lữ Bà La Môn giáo đi vào không gian thiêng Mỹ Sơn ở khoảng thế kỷ 11 - 12.

Kết quả này đồng thời cũng mở ra một vấn đề khoa học mới rằng Mỹ Sơn vẫn giữ vai trò là hạt nhân tôn giáo của Chămpa trong suốt tiến trình lịch sử của vương quốc. 

Không gian thiêng của Mỹ Sơn có những lúc mở rộng, hoặc thu hẹp tùy theo từng triều đại của các vị vua Chămpa.

Những nghiên cứu so sánh bước đầu cũng ghi nhận con đường thiêng mới được phát hiện "là duy nhất trong hệ thống di tích văn hóa Chămpa, khác hẳn với các địa điểm khác bởi đây là con đường dẫn vào một khu di tích".

Ở những di tích khác các con đường được thiết kế theo trục đi thẳng từ ngoài vào đền tháp trung tâm.

Mãn nhãn show diễn 'Đêm Mỹ Sơn huyền thoại' trong không gian tháp cổ ngàn năm

Sau thời gian tạm dừng, chương trình nghệ thuật 'Đêm Mỹ Sơn huyền thoại' vừa tái ra mắt công chúng trên nền tháp cổ tại khu đền tháp Mỹ Sơn (xã Thu Bồn, TP Đà Nẵng).