Từ những chuyến bay xuyên lục địa đến việc đi bộ hằng ngày, chúng ta đang khiến hành tinh này "chuyển động" chủ yếu bởi khối lượng cơ thể con người, thay vì các đàn thú hay chim di cư như thuở xưa.

Con người đi bộ đã hơn thú, chim chóc

Theo nhóm nghiên cứu do Lior Greenspoon, nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Viện Khoa học Weizmann (Israel) dẫn đầu, con người hiện chiếm khoảng một phần ba tổng sinh khối của các loài động vật có vú, trong khi gia súc và vật nuôi chiếm phần lớn còn lại.

Động vật hoang dã bao gồm cả cá voi chỉ còn chiếm khoảng 5%, một con số nhỏ đến mức cho thấy thiên nhiên giờ đây chỉ là "phần lẻ" trong cán cân sinh học của hành tinh.

Từ dữ liệu về số lượng, trọng lượng và quãng đường di chuyển hằng năm của từng loài, các nhà khoa học tính ra được khái niệm gọi là "chuyển động sinh khối". Đây là tổng khối lượng cơ thể nhân với quãng đường di chuyển mỗi năm.

Kết quả công bố trên Nature Ecology & Evolution khiến giới khoa học không khỏi sửng sốt. Những cuộc đại di cư hùng vĩ của hàng triệu linh dương và ngựa vằn trên thảo nguyên châu Phi nếu xét về tổng khối lượng di chuyển chỉ tương đương với những sự kiện tập trung của con người như lễ hành hương Hajj hay World Cup.

Những so sánh khác cũng đầy bất ngờ. Khoảng hai triệu chim nhạn Bắc Cực di cư gần như từ cực này sang cực kia mỗi năm, song tổng lượng di chuyển của chúng vẫn nhỏ hơn sói xám.

Và tất cả đều quá nhỏ bé so với khối lượng di chuyển khổng lồ của loài người lên đến 4.000 tỉ tấn x km mỗi năm. Trong khi đó, toàn bộ động vật hoang dã trên cạn chỉ đạt khoảng 100 tỉ tấn x km, tức nhỏ hơn 40 lần.

Riêng phần "chuyển động bằng chân" của con người như đi bộ, đi làm, di chuyển trong đời sống thường nhật đã gấp sáu lần tổng di chuyển của tất cả các loài thú và chim chóc cộng lại.

Còn khi tính thêm ô tô, tàu hỏa, máy bay, thì không có loài nào trên Trái đất sánh kịp con người về khả năng vận động.

Vì sao thế?

Sự chênh lệch này phần nào phản ánh sức mạnh cơ học mà con người tạo ra. Các tác giả cho biết, một nhà máy điện lớn hiện nay có thể sản sinh lượng năng lượng tương đương với toàn bộ năng lượng mà động vật hoang dã trên cạn sử dụng cho việc di chuyển.

Ở đại dương, sinh khối cá chiếm ưu thế vượt trội khi chúng di chuyển khoảng 30.000 tỉ tấn x km mỗi năm, cao gấp bảy lần con người. Tuy nhiên phần lớn trong số đó là những loài nhỏ bé, còn các loài cá voi khổng lồ, dù di cư hàng nghìn km, lại chỉ tương đương tổng di chuyển của dân số Đức.

Sinh vật phù du, dù là nhóm có sinh khối lớn nhất Trái đất, di chuyển rất ít nên tổng chuyển động của chúng chỉ bằng khoảng một phần tư con người.

Trước đây, bức tranh từng rất khác. Vào năm 1850, dân số thế giới mới bằng một phần bảy hiện nay và đa số con người cả đời không đi xa khỏi nơi sinh.

Khi đó, sinh khối của động vật hoang dã gấp đôi hiện tại. Nhưng sự săn bắt, phá rừng và đô thị hóa đã khiến quần thể các loài thú lớn và chim di cư sụt giảm nghiêm trọng.

Các nhà khoa học ước tính các chuyến di cư của động vật biển đã giảm 70% kể từ thế kỷ 19, do nạn săn cá voi, đánh bắt quá mức và tai nạn tàu thuyền.

Sự suy giảm này không chỉ là mất mát sinh học mà còn làm xáo trộn chu trình dinh dưỡng tự nhiên: phân cá voi vốn là "phân bón" cho đại dương, nuôi dưỡng vi sinh vật phù du đồng thời giúp hấp thụ carbon trong khí quyển.

Tính từ thời kỳ băng hà Pleistocen đến nay, tổng sinh khối của các loài thú hoang đã giảm xuống chỉ còn một phần mười.

Ngược lại, sinh khối con người và vật nuôi tăng vọt, dù phần lớn gia súc ngày nay bị nuôi nhốt trong các trang trại công nghiệp, hầu như không di chuyển. "Thiên nhiên đã trở thành một biến số nhỏ trên một hành tinh bị con người thống trị", nhóm tác giả viết.

Phát hiện mới về loài người, lịch sử tiến hóa phải viết lại?

Từ hộp sọ 1 triệu năm tuổi được khai quật tại Trung Quốc, giới khoa học nhận định có thể châu Á mới là cái nôi của con người cổ đại, thay vì châu Phi.