Chúng tôi đến trại du mục cách thủ đô Ulaanbaatar khoảng 60km về phía tây, nằm yên bình dưới chân núi Shiir Khairkhan. Đây là nơi vẫn giữ nguyên lối sống truyền thống, nơi bạn có thể tận mắt chứng kiến cách dựng lều ger truyền thống của người Mông Cổ, chăm sóc đàn gia súc và thưởng thức những bữa ăn đậm đà hương vị thảo nguyên.

Cưỡi ngựa giữa thảm cỏ bao la ở Mông Cổ

Chỉ cách thành phố một giờ lái xe nhưng nơi đây như mở ra thế giới hoàn toàn khác. Thảo nguyên bao la, nơi đồng cỏ xanh mướt trải dài tận chân trời, gia súc ung dung gặm cỏ và những chiếc lều ger thấp thoáng dưới ánh nắng vàng rực rỡ. Mọi ồn ào đời sống hiện đại lùi xa, nhường chỗ cho trời cao xanh thẳm, làn gió thảo nguyên mát lành và nhịp sống du mục yên bình, mộc mạc.

Ánh sáng ban mai nhẹ nhàng xuyên qua lớp sương mỏng. Từ xa, tiếng hí ngựa vang vọng hòa cùng tiếng gió và châu chấu rì rào. Bất chợt đàn ngựa gần 20 con lao tới, màu đen nâu nối đuôi nhau phi băng qua thảo nguyên. Dẫn đầu là cậu bé Mông Cổ khoảng 15 tuổi, mình rạp sát lưng ngựa, dáng cưỡi đầy tự tin giữa biển cỏ bao la.

Ngựa Mông Cổ cao chỉ ngang vai người lớn nhưng vô cùng dẻo dai và nhạy bén với những yêu cầu của chủ nhân. Gắn bó với trại du mục suốt tám năm, Adiya là một trong những người trực tiếp huấn luyện đàn ngựa hơn 600 con, trong đó khoảng 100 con được tuyển chọn kỹ lưỡng để phục vụ du khách. 

"Ngựa phải được dạy dỗ cẩn thận. Có con rất bướng, khó thuần nhưng phần lớn chỉ cần hai tuần là có thể cưỡi được" - anh nói, tay thoăn thoắt đặt yên lên lưng một chú ngựa ngoan ngoãn đứng chờ.

Chúng tôi được học từng động tác cưỡi ngựa cơ bản dưới sự hướng dẫn của những nài ngựa Mông Cổ. Ở đây cưỡi ngựa không chỉ trải nghiệm mà còn là cách để chạm vào linh hồn thảo nguyên. Bạn sẽ thấy mình như hòa tan vào không gian bao la, nhịp sống du mục, thong dong phiêu du dưới bầu trời xanh rộng mở, tự do như cơn gió lướt qua thảm cỏ mênh mông.

Anh Ochirjantsan, hướng dẫn viên địa phương, chia sẻ: "Với người Mông Cổ, ngựa không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là bạn đồng hành những ngày gian khó. Chúng giúp chăm sóc gia súc mùa đông, theo chủ rong ruổi khắp thảo nguyên và gắn bó mật thiết đời sống du mục. 

Ngựa cái theo quan niệm truyền thống giống phụ nữ trong gia đình, nên không phải làm việc nặng vì mang thiên chức sinh sản. Khi một con ngựa già chết, người ta không chôn mà cắt đầu đặt trên núi cao như một nghi lễ tiễn biệt và bày tỏ lòng kính trọng với người bạn trung thành".

Hành trình trở về du mục

Trên thảo nguyên mênh mông, mọi người có thể di chuyển theo nhiều cách: cưỡi ngựa băng qua những lối mòn nở hoa, ngồi trên lưng lạc đà hai bướu, bò Tây Tạng hoặc thong thả đi bộ trên con đường đất mềm dưới cái lạnh se sắt về đêm của thảo nguyên. Mỗi chuyển động đều mang theo âm hưởng riêng của thảo nguyên, hoang sơ mà đầy cuốn hút.

Điều đặc biệt hơn cả là chứng kiến một phần lịch sử sống động của người Mông Cổ thông qua những tái hiện chân thực về hành trình di cư, sinh hoạt và văn hóa các bộ tộc du mục xưa. Lối sống du mục không chỉ truyền thống mà còn là bản sắc tạo nên sự khác biệt của Mông Cổ trong bức tranh văn hóa thế giới.

10h sáng, một đoàn người từ các bậc cao niên đến đến trẻ nhỏ 5-6 tuổi trong trang phục truyền thống rực rỡ, cưỡi trên ngựa, lạc đà, bò yak từ xa tiến lại. Họ tươi cười vẫy tay và cất tiếng chào. Những con vật hiền lành với bộ lông mượt, vóc dáng nổi bật được chăm chút kỹ lưỡng, trở thành điểm nhấn thu hút mọi ánh nhìn.

Chương trình trải nghiệm văn hóa du mục bắt đầu với múa truyền thống, tiếng khèn, bắn cung, nhịp trống da và những câu chuyện về các bộ tộc cổ xưa. Mọi thứ như đang được sống lại trong hiện tại. "Chương trình là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại" - người huấn luyện nghệ thuật dân gian chia sẻ, ánh mắt đầy tự hào.

Cách xa khu vực lều ger là không gian tái hiện hành trình sinh sống của một gia đình du mục Mông Cổ xưa. Một ngôi làng di động được dựng lên với các lều ger đặt sát nhau, tái tạo cuộc sống đúng như những thế kỷ trước. Chúng tôi theo chân nhóm người du mục, được tham gia những việc thường ngày như dựng lều, cắt cỏ, nhóm lửa nấu ăn và chăm sóc vật nuôi...

Tìm miền đất mới

Kể về cuộc sống du mục xưa, anh Ochirjantsan cho biết: "Ngày xưa mỗi gia đình thường phải di chuyển ít nhất ba lần trong năm để tìm nguồn nước và đất tốt cho gia súc. Họ phải mang theo tất cả tài sản, thậm chí cả cây cối để đảm bảo sự sống. Ngựa, bò và lạc đà không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là những người bạn đồng hành thân thiết. Những con vật khỏe mạnh và hiền lành này được dùng để kéo xe chở cả gia đình cùng lều trại nặng đến 300kg, vượt qua quãng đường khoảng 40 cây số mỗi ngày".

Khi cỏ khô, nước cạn, các gia đình du mục lại lên đường tìm vùng đất mới. Họ thu dọn mọi thứ nhanh chóng, tháo rời ger, gói ghém đồ đạc lên lưng ngựa và bắt đầu hành trình mới. "Trên đường, chiếc chuông nhỏ treo ở xe cuối cùng vang đều đều như nhắc nhở cả đoàn rằng không ai bị bỏ lại" - anh giải thích. Trước mỗi chuyến đi, người đàn ông trụ cột gia đình sẽ tổ chức điều phối, còn người phụ nữ thực hiện nghi lễ "vẫy sữa" - rưới sữa ngựa hoặc bò lên trời đất và bốn phương tám hướng, cầu chúc hành trình thuận lợi và may mắn.

Ở Mông Cổ, lều ger không chỉ là nơi trú ngụ mà còn là biểu tượng văn hóa sống du mục. Căn lều tròn có thể dựng lên chỉ trong vài giờ nhưng đủ kiên cố để chống chọi thời tiết khắc nghiệt. Phần mái phủ nỉ dày giữ ấm mùa đông và mát vào mùa hè. Mỗi chiếc lều là trái tim một gia đình. Bên trong luôn ấm áp, gọn gàng với bếp lửa đỏ rực đặt ngay trung tâm.

Tại đây du khách có thể ngủ qua đêm trong lều ger, cưỡi ngựa hoặc lạc đà, học làm đồ thủ công, thử các trò chơi truyền thống như bắn xương mắt cá. Buổi chiều hôm ấy chúng tôi được mặc bộ trang phục Deel, học cách dựng lều và cả cách nhìn hướng gió để biết đặt cửa lều thế nào cho ấm. Mỗi cây cột, mỗi tấm nỉ đều có vị trí và ý nghĩa riêng như thể ngôi nhà ấy được dệt nên từ văn hóa và ký ức.

Hướng dẫn viên đặc biệt ở Mông Cổ

Với nụ cười tươi tắn và cách kể chuyện cuốn hút, Ochirjantsan Bilegsaikhan - bạn bè Việt Nam thân mật gọi là "Tùng" - là một hướng dẫn viên du lịch đặc biệt với nhiều du khách Việt khi đến Mông Cổ.