Tự giữ mình trước không gian công cộng, không đợi nhắc nhở hay xử phạt

Trong những chương trình kỷ niệm, các sự kiện tập trung nhiều người, bên cạnh những hình ảnh lưu lại cảm xúc đẹp, xúc động, chúng ta vẫn thi thoảng bắt gặp những hình ảnh chưa đẹp mắt như: dòng người chen chúc, xô đẩy; các tuyến phố có nơi nhếch nhác với rác từ vỏ chai, túi ni lông, hộp thức ăn vương vãi...

Những hình ảnh ấy gợi lên câu hỏi: Chúng ta còn thiếu điều gì để vun đắp văn hóa công cộng cho thế hệ trẻ?

Không ít người vẫn nghĩ văn hóa công cộng đơn giản là "đừng làm gì phạm luật". 

Nhưng sâu xa hơn, đó là cách mỗi người tự biết giữ mình giữa không gian chung, không phải vì sợ ai nhắc nhở hay xử phạt, mà vì tôn trọng người khác và giữ những giá trị cộng đồng.

Trách nhiệm của ai?

Một hành vi lệch chuẩn của giới trẻ không chỉ là lỗi cá nhân. Nó phản chiếu ở nền tảng giáo dục của gia đình, cách dạy của nhà trường và thái độ của xã hội.

Gia đình đôi khi chưa chú trọng gieo mầm kỷ luật, lòng tự trọng cho con trẻ. Nhà trường nặng kiến thức nhưng thiếu bài học thực hành về văn hóa công cộng. Xã hội phản ứng nhanh, phê phán gắt gao nhưng ít tạo cơ hội cho người trẻ sửa sai một cách nhân văn.

Nhiều bạn trẻ thừa nhận: "Tụi em chỉ quay video cho vui, không ngờ mọi người phản ứng dữ dội như vậy". Câu nói cho thấy khoảng cách lớn giữa nhận thức và hành động.

Nếu chỉ dừng lại ở phê phán, người trẻ dễ cảm thấy bị lên án nặng nề. Nhưng nếu biến sự việc thành bài học chung, với góc nhìn xây dựng sẽ giúp hình thành ý thức công dân và văn hóa công cộng bền vững.

Văn minh công cộng không thể đến từ khẩu hiệu, mà được gieo qua từng hành động nhỏ, như đội mũ bảo hiểm khi ra đường, ăn mặc phù hợp nơi công cộng, xếp hàng trật tự, giữ im lặng khi cần trang nghiêm, nhường ghế cho người già, người khuyết tật…

Gia đình nên là nơi đầu tiên gieo cho con trẻ thói quen tử tế và biết nghĩ cho người khác. Nhà trường có thể biến các quy định kỷ luật thành bài học thật sống động, để học sinh thấy rằng mỗi hành vi mình làm đều gắn với trách nhiệm xã hội...

Mang rác về nhà

Những hình ảnh, câu chuyện về việc chung tay dọn rác trước và trong sự kiện lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (A80) đã để lại những cảm nhận rất khác và thông điệp đẹp hơn về chuyện không xả rác.