Khi bỗng dưng người cao tuổi cáu gắt vô cớ

Những thay đổi của ông âm thầm kéo dài suốt ba năm, cho đến khi mọi sinh hoạt hằng ngày trở nên lúng túng, lời nói đứt quãng, tính cách khác hẳn trước kia.

Chia sẻ về trường hợp này, ThS Dương Thị Tố Uyên, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết người bệnh nhập viện trong tình trạng suy giảm trí nhớ rõ rệt, dễ nổi nóng, khó tìm từ khi nói chuyện và có nhiều thay đổi về hành vi.

Qua thăm khám, đánh giá tâm lý và trắc nghiệm nhận thức, dù vẫn còn khả năng tự chăm sóc cơ bản, người bệnh được chẩn đoán sa sút trí tuệ do Alzheimer khởi phát muộn, với điểm MMSE chỉ còn 18.

Các bác sĩ nhấn mạnh dễ cáu gắt, thay đổi tính nết ở người cao tuổi không đơn thuần là "tính già", mà có thể là biểu hiện sớm của rối loạn nhận thức - vấn đề sức khỏe tâm thần cần được phát hiện và can thiệp kịp thời.

Nhiều gia đình vẫn xem việc người già hay quên là quy luật tự nhiên của tuổi tác. Tuy nhiên theo bác sĩ Nguyễn Thị Phương Mai - Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, rối loạn nhận thức là tình trạng suy giảm các chức năng quan trọng như trí nhớ, tư duy, ngôn ngữ, khả năng giải quyết vấn đề, định hướng và thực hiện sinh hoạt hằng ngày, vượt quá mức lão hóa sinh lý bình thường.

Thống kê cho thấy năm 2020, toàn thế giới có hơn 55 triệu người mắc sa sút trí tuệ - dạng nặng của rối loạn nhận thức. Con số này dự kiến tăng lên 82 triệu người vào năm 2030 và 139 triệu người vào năm 2050. Với rối loạn nhận thức nhẹ, tỉ lệ mắc ở người từ 65 tuổi trở lên dao động từ 10 - 20% và tiếp tục tăng theo tuổi.

Hai mức độ rối loạn nhận thức cần lưu ý

Theo các chuyên gia, rối loạn nhận thức ở người cao tuổi thường được chia thành hai mức độ chính.

Rối loạn nhận thức nhẹ: Người bệnh vẫn sinh hoạt tương đối độc lập nhưng đã có suy giảm rõ rệt ở một hoặc nhiều lĩnh vực như trí nhớ, ngôn ngữ, khả năng tập trung. Giai đoạn này có thể tiến triển thành sa sút trí tuệ, dù không phải trường hợp nào cũng diễn biến theo hướng đó.

Rối loạn nhận thức nặng (sa sút trí tuệ): Suy giảm nghiêm trọng trí nhớ, tư duy, ngôn ngữ và khả năng tự chăm sóc. 

Trong đó bệnh Alzheimer chiếm khoảng 60-70% các trường hợp, ngoài ra còn có sa sút trí tuệ mạch máu, sa sút trí tuệ thể Lewy…

Điểm đáng lưu ý là thay đổi tính cách - dễ cáu gắt, lo âu, trầm cảm, thu mình, thường xuất hiện sớm và dễ bị gia đình bỏ qua hoặc hiểu nhầm là "khó tính do tuổi già".

Dấu hiệu nào cần đi khám sớm?

Ở người cao tuổi khỏe mạnh, việc đôi lúc quên tên người quen hay vị trí để đồ vẫn có thể xảy ra và thường nhớ lại sau đó, không ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt. 

Ngược lại rối loạn nhận thức thường biểu hiện như quên các sự kiện mới xảy ra, hỏi đi hỏi lại cùng một thông tin; khó diễn đạt, quên từ ngữ quen thuộc; giảm khả năng tập trung, lập kế hoạch; lúng túng với các công việc quen thuộc như nấu ăn, trả hóa đơn; nhầm lẫn về thời gian, địa điểm, có thể đi lạc ở nơi từng rất quen; thay đổi rõ rệt về tính cách và hành vi,...

Đáng chú ý, khoảng 1/3 người mắc rối loạn nhận thức nhẹ có thể tiến triển thành sa sút trí tuệ trong vòng 5 năm nếu không được theo dõi và can thiệp phù hợp.

Theo các bác sĩ, phát hiện rối loạn nhận thức sớm mang lại nhiều lợi ích: tăng hiệu quả can thiệp, làm chậm tiến triển bệnh; kéo dài khả năng tự lập của người cao tuổi; giảm gánh nặng chăm sóc cho gia đình và xã hội; đồng thời giúp kiểm soát tốt các bệnh lý đi kèm như tăng huyết áp, đái tháo đường, trầm cảm hay rối loạn giấc ngủ.

"Đi khám không phải là điều đáng lo ngại hay xấu hổ, mà là hành động tích cực để bảo vệ sức khỏe và tương lai của chính người bệnh", bác sĩ Mai nhấn mạnh.

Với người cao tuổi, đặc biệt khi xuất hiện những thay đổi bất thường về trí nhớ, hành vi hay tính cách như dễ cáu gắt, nóng nảy, gia đình không nên chủ quan.

Dễ cáu gắt khi đói, vì sao?

TTO - Cho đến nay mới có nghiên cứu đầu tiên lý giải cái cảm giác vừa cồn cào, vừa nôn nao, vừa bứt rứt, vừa khó chịu mỗi khi bạn đói bụng.