Theo thống kê, hơn 50% các vụ mua bán người diễn ra trên không gian mạng. Vì vậy kỹ năng số sử dụng mạng an toàn được coi là lá chắn đầu tiên bảo vệ giới trẻ trước nạn mua bán người.

Quá dễ tiếp cận nạn nhân

Mua bán người hiện được Liên hợp quốc xếp vào nhóm bốn loại tội phạm nguy hiểm nhất thế giới.

Mặc dù tại Việt Nam số vụ mua bán người giảm so với giai đoạn trước nhưng hoạt động của tội phạm lại ngày càng tinh vi và phức tạp hơn. Đặc biệt, sự phát triển của công nghệ khiến việc tiếp cận nạn nhân trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.

Nếu trước đây tội phạm phải trực tiếp tìm đến các vùng nông thôn, khu công nghiệp để tiếp cận người lao động, phụ nữ và trẻ em thì nay chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh và tài khoản mạng xã hội, chúng có thể xây dựng mối quan hệ giả tạo, đưa ra lời hứa việc nhẹ lương cao, kết bạn làm quen hoặc mạo danh cơ quan chức năng để lừa đảo.

Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao (Bộ Công an) cho biết tội phạm thường sử dụng Facebook, Zalo, Viber, WeChat... để dụ dỗ nạn nhân ra nước ngoài hoặc ép họ tham gia các đường dây lừa đảo trực tuyến.

Chỉ riêng tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em 111 đã ghi nhận hơn 50% cuộc gọi liên quan đến các vụ việc xuất phát từ môi trường mạng.

Tại Đông Nam Á, Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) ghi nhận số nạn nhân được hỗ trợ tăng từ 296 người (năm 2022) lên 1.093 người (năm 2025). Phần lớn nạn nhân là người trẻ, có trình độ học vấn nhưng bị lừa qua những lời mời gọi hấp dẫn.

Đáng lo ngại hơn, tội phạm đang sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), deepfake, tin nhắn mạo danh và các trò chơi trực tuyến để giăng bẫy nạn nhân. Các email giả mạo có yếu tố AI đạt tỉ lệ người dùng nhấp chuột tới 54%, cao gấp bốn lần so với email lừa đảo thông thường.

Rất nhiều cách thức lừa đảo như tạo tài khoản ảo, dùng hình ảnh đánh cắp, chạy quảng cáo để đưa ra các lời mời gọi hấp dẫn như: việc nhẹ lương cao, tuyển dụng lao động quốc tế, kết hôn nước ngoài, cho - nhận con nuôi, đầu tư tài chính, tuyển diễn viên, người mẫu, streamer...

Nhiều nạn nhân bị lừa ký hợp đồng mập mờ, bị tước giấy tờ tùy thân, bị ép buộc lao động, bóc lột tình dục hoặc cưỡng bức tài chính. Nạn nhân không nhận thức được mình bị mua bán cho đến khi bị cách ly hoàn toàn khỏi cộng đồng.

Nghĩ kỹ trước khi nhấp chuột

Với 22 triệu thanh niên Việt Nam thường xuyên kết nối Internet, việc trang bị tư duy phản biện và kỹ năng an toàn số là yếu tố quyết định.

Nói như Đại sứ Canada tại Việt Nam Jim Nickel, "khi hơn 50% các vụ mua bán người diễn ra trên không gian mạng, năng lực số chính là tấm khiên bảo vệ mỗi cá nhân".

"Hàng phòng ngự đầu tiên" trên môi trường mạng chính là việc dừng lại một nhịp, kiểm tra thông tin trước khi nhấp chuột, không chia sẻ dữ liệu cá nhân bừa bãi và thường xuyên rà soát cài đặt quyền riêng tư.

Các chuyên gia khuyến nghị mỗi người dùng cần: Hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân: số điện thoại, địa chỉ, trường học, lịch trình.

Kiểm tra tính xác thực của các lời mời việc làm, đặc biệt là lời hứa lương cao. Không nhấp vào đường link lạ và thường xuyên cập nhật mật khẩu mạnh. Thông báo cho cơ quan chức năng khi phát hiện dấu hiệu bất thường.

Bên cạnh trách nhiệm cá nhân, việc bảo vệ người dùng trên không gian mạng cần sự phối hợp chặt chẽ từ gia đình, nhà trường và cộng đồng. Gia đình cần giám sát, đồng hành, hướng dẫn con trẻ sử dụng Internet an toàn.

Nhà trường phải tăng cường giáo dục kỹ năng số, đưa an toàn mạng vào chương trình ngoại khóa hoặc các buổi truyền thông định kỳ.

Cộng đồng bao gồm tổ dân phố, hội phụ nữ, đoàn thanh niên đóng vai trò quan trọng trong phát hiện sớm các hành vi đáng ngờ và lan tỏa kiến thức phòng ngừa mua bán người.

Với hơn 78 triệu người dùng Internet và gần 73 triệu người dùng mạng xã hội, việc tận dụng không gian mạng để truyền đi các thông điệp về phòng, chống mua bán người mang lại hiệu quả rất lớn.

TP.HCM: Nhận diện các vụ án liên quan tội phạm mua bán người

Từ 15-12-2020 đến 15-6-2025, TP.HCM ghi nhận 18 vụ án liên quan đến tội phạm mua bán người. Mua bán người tại TP.HCM ngày càng phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi, có tổ chức, cấu kết chặt chẽ.