Biên độ và tần suất triều cường gia tăng là dấu hiệu điển hình của ba yếu tố cộng hưởng: nước biển dâng, lún đất đô thị và sự thay đổi dòng chảy do phát triển hạ tầng.

Khi triều cường đạt mức 1,8m trở lên, nhiều tuyến bờ bao hiện hữu của TP.HCM sẽ trở nên dễ tổn thương. Việc triều "tràn đỉnh kè" ở Bình Quới, vỡ 15m bờ rạch Ông Thặng hay sụt lún tại cống Ba Thôn không phải là những sự cố ngẫu nhiên mà là hệ quả của một hệ thống hạ tầng đang dần không còn theo kịp thực tế biến đổi khí hậu.

TP.HCM đã quen với ngập, nhưng ngập sâu 0,3-1,2m trên diện rộng là một thực tế báo động. Khi mực nước biển dâng thêm 5-10cm nữa, những sự cố hiện nay sẽ trở thành "bình thường mới". Các vùng ven sông - An Phú Đông, Bình Mỹ, Đông Thạnh, Lái Thiêu - vốn có địa hình thấp, nền đất yếu sẽ là những nơi bị tổn thương đầu tiên và nặng nề nhất.

Tuy vậy nói đến triều cường không chỉ là nói đến nước. Đây còn là câu chuyện về quản trị rủi ro, quy hoạch đô thị và đầu tư hạ tầng chống ngập. Tôi có bốn đề xuất sau:

1. TP.HCM cần xem lại toàn bộ hệ thống bờ bao, kè sông, cống kiểm soát triều theo chuẩn mới. Nhiều công trình được xây cách đây hơn 10-20 năm, thời điểm mực nước triều thấp hơn hiện nay nhiều.

2. Cần xây dựng bản đồ nguy cơ ngập chi tiết theo từng phường, từng tuyến rạch trên cơ sở mô phỏng thủy văn - thủy lực có tính đến biến đổi khí hậu. 

Ba thông số phải xem xét đồng thời: triều cường cực trị, mưa lớn cường độ cao và khả năng thoát nước của kênh rạch. Đây là điều mà nhiều thành phố như Bangkok, Rotterdam, Singapore đã làm từ nhiều năm trước.

3. Vấn đề lún đất phải được xem như một "kẻ giấu mặt" góp phần cho việc ngập sâu. Một số khu vực ở TP.HCM lún 1-2cm mỗi năm. Nếu không kiểm soát, tốc độ lún sẽ nhanh hơn cả tốc độ nước biển dâng - và mọi công trình chống ngập sẽ bị vô hiệu hóa.

4. TP cần phát triển các vùng trữ nước tự nhiên: hồ điều hòa, không gian xanh, vùng đất ngập nước ven sông. Việc bê tông hóa các bãi bồi, lấn rạch, san lấp ao hồ thời gian qua đã làm mất đi sự đàn hồi tự nhiên của hệ thống thủy văn.

Sở Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành công văn khẩn, các địa phương đã triển khai ứng phó, gia cố bờ bao, bơm chống ngập… Nhưng ở tầm dài hạn, TP.HCM cần một cách tiếp cận mới: từ chống ngập sang sống chung thông minh với nước. Điều này không có nghĩa là buông xuôi mà là tối ưu hóa khả năng quản trị rủi ro - giống như cách Hà Lan đã làm trong nhiều thập niên.

Chủ tịch UBND TP.HCM nói về đường sắt nối sân bay Long Thành, dự án chống ngập 10.000 tỉ

Tại kỳ họp thứ 5 của HĐND TP.HCM sáng 14-11, các đại biểu đã đặt ra những câu hỏi liên quan đến dự án chống ngập thành phố, đường sắt kết nối sân bay Long Thành.