Ảnh minh họa. Nguồn: lekton.info

Trong lúc ngủ, giấc mơ xuất hiện, có thể đó là giấc mơ đẹp, vui, may mắn nhưng cũng có thể đó là giấc mơ buồn, nhiều rủi ro và thậm chí là giấc mơ hãi hùng mà người ta gọi là ác mộng. Từ xưa đến nay, giấc mơ và ác mộng luôn chứa đựng nhiều điều bí ẩn.

Giấc ngủ và giấc mơ

Muốn mơ phải... ngủ. Giấc ngủ của con người và nhiều loài động vật diễn ra theo các giai đoạn khác nhau. Giấc mơ xen vào giữa các giai đoạn ấy. Nó thoáng qua nhẹ nhàng hoặc đọng lại dư âm.

Với con người, giấc ngủ diễn ra qua 4 giai đoạn: Từ ngủ nhẹ đến giấc ngủ sâu, giấc ngủ sâu với mắt chuyển động chậm và cuối cùng là giấc ngủ sâu với mắt chuyển động nhanh.

Các giai đoạn của giấc ngủ lặp đi, lặp lại theo chu kỳ suốt đêm tới sáng. Khi chu kỳ lặp lại, các giai đoạn 1, 2 và 3 diễn ra nhanh hơn, thời gian của giấc ngủ được "ưu tiên"         cho giai đoạn 4. Nhờ đó, giấc mơ có thêm nhiều thời gian để xuất hiện. Do vậy, một người có thể gặp từ 1 đến vài cơn mơ trong đêm, tối đa là 7 cơn mơ như các nghiên cứu đã xác định.

Giấc mơ hay giấc mộng, về bản chất, đây chính là sự ảo tưởng và trải nghiệm của trí óc con người hoặc các loài động vật trong khi đang ngủ say.

Các sự việc trong giấc mơ thường trái ngược với thực tế và ngoài tầm kiểm soát của người mơ. Ngoại trừ trường hợp mà các nhà chuyên môn gọi là "giấc mơ tỉnh táo" hay "giấc mơ sáng suốt". Trong trường hợp này, người mơ "nhận thức" được rằng họ đang... mơ và đôi khi có thể thay đổi thực tại giấc mơ. Người mơ nhiều khi trải qua những cảm xúc dạt dào, mãnh liệt. Đặc biệt ở các văn nghệ sĩ, tạo ra cảm hứng sáng tác. Tiêu biểu như một thành viên của một ban nhạc nước Anh lừng danh The Beatles là Paul McCartney, vừa là ca sĩ, vừa là người viết nhạc, sau một giấc ngủ sâu và... mơ, lúc tỉnh dậy bài hát có tên Yesterday đã được hình dung trong đầu và anh chỉ còn việc lấy giấy bút để chép lại mà thôi. Hoặc chuyện nữ văn sĩ người Anh là Mary Shelley (1797-1851) trong mơ thấy một nhà khoa học sử dụng máy móc tạo ra loài sinh vật mới, thức giấc bà xây dựng nhân vật Prankenstein đã tạo ra một loài quái vật khủng khiếp...

Không phải ai và lần nào mơ cũng đều nhớ những gì đã diễn ra trong giấc mơ. Đôi khi, biết là mình mơ, nhưng cố gắng nhớ nội dung đã mơ thì không cách nào nhớ ra cho được. Hình ảnh, âm thanh, mùi vị, cảm giác... tất cả đều hiện hữu trong giấc mơ. Như vậy, trong mơ, tất cả các giác quan con người đều được huy động góp mặt.

Bản chất của giấc mơ

Hiện tượng mơ đã được con người quan tâm nghiên cứu giải mã từ thời xa xưa. Hiện nay, bí ẩn của giấc mơ vẫn còn đang tiếp tục được nghiên cứu. Và tất nhiên, những hiểu biết về giấc mơ mỗi thời một khác nhau.

Trong các sách cổ của Hy Lạp và La Mã, người ta cho rằng giấc mơ là thông điệp của các thần linh gởi đến con người. Chính vì thế, người ta tìm cách "giải mộng", tức là đoán nội dung của giấc mơ để biết những điều đã xảy ra, hay dự kiến những điều đang đến. Những người có khả năng "đọc ra" giấc mơ được mọi người tôn kính như là những người có khả năng siêu phàm. Thậm chí đến vua chúa cũng trọng dụng, nể phục. Các nhà hiền triết của nhiều dân tộc khác nhau thì cho rằng mơ là sống với một thế giới khác thế giới của chúng ta.

Đến đầu thế kỷ 20, một bác sĩ thần kinh, tâm lý học người Áo nổi tiếng là Sigmund Freud (1856 - 1939) giải thích giấc mơ là sự mong muốn những điều không thể có và không thể đạt được của con người trong cuộc sống thực tại. Trong khi đó, chuyên gia tâm thẩn học Thụy Sĩ là Carl Jung (1875 - 1961) cho rằng giấc mơ "mách bảo" cho chúng ta hiểu về bản thân và mối liên hệ với những người xung quanh.

Với sự tiến bộ của khoa học, ngày nay người ta đã chụp được hoạt động của não bộ trong khi một con người đang thả giấc ngủ trôi bồng bềnh theo cơn mơ. Cơn mơ diễn ra cùng với một giai đoạn hoạt động của mắt trong khi ngủ gọi là REM (Rapid Eye Movement: Chuyển động mắt nhanh). Ngày nay, bí mật của giấc mơ vẫn còn đang tiếp tục được các nhà khoa học nghiên cứu và vận dụng.

Hiện tượng bóng đè hay cơn ác mộng

Bóng đè là một cơn ác mộng. Xét về mặt bản chất, đó là một giấc mơ. Có người, giấc mơ cứ lặp đi lặp lại cùng một nội dung, thường là khó chịu, thậm chí là khủng khiếp và người ta gọi đó là "cơn ác mộng" (nightmare). Những người sức khỏe yếu, đang bệnh hoặc nằm ngủ không đúng tư thế thường dễ bị bóng đè hơn những người bình thường khác. Để tránh những cơn mơ nói chung và bóng đè nói riêng cần phải có một chế độ sinh hoạt, học tập, lao động và nghỉ ngơi hợp lý. Tạo cho mình giấc ngủ ngon với tư thế nằm thoải mái. Trước khi ngủ không nên ăn quá no hoặc dùng các chất tác động đến hệ thần kinh như uống rượu, uống cà phê, hút thuốc, không đọc các truyện kinh dị, ma quái. Phòng ngủ cần thông thoáng, áo quần ngủ mềm mại, rộng rãi. Ngoài ra cũng cần tránh stress và thường xuyên rèn luyện thân thể qua việc chơi các môn thể thao hoặc tập thể dục.

Những người thường bị bóng đè cần đánh giá xem có yếu tố nào liên quan trong các yếu tố nêu trên để tìm cách khắc phục. Làm được như vậy sẽ không bị bóng đè mà trái lại... "đè" bóng để có một giấc ngủ dịu êm, an lành.

Hình như trong đời, ai cũng đã từng bị... bóng đè khi ngủ. Lúc hiện tượng bóng đè xảy ra, con người rơi vào trạng thái nửa hư, nửa thực. Người bị bóng đè có thể nhớ và kể lại từng chi tiết những gì đã xảy ra trong khi ngủ. Chẳng hạn, thấy có kẻ trộm đột nhập vào nhà và khiêng đồ ra khỏi nhà. Chủ nhân cố gắng làm một điều gì đó để ngăn chặn lại. Mắt thì nhìn thấy rõ ràng, nhưng miệng lại ú ớ nói chẳng nên lời, chân tay bất động tựa hồ như đã bị thôi miên. Cố gắng la hét, cố gắng vẫy vùng nhưng tất cả đều vô vọng. Rồi đột nhiên choàng tỉnh giấc, mồ hôi toát ra đầm đìa... Cũng có khi người bị bóng đè thoát ra khỏi cơn ác mộng nhờ sự đánh thức của người thân hoặc bất ngờ có tiếng động lớn xung quanh. Rồi nhận ra rằng đêm vẫn... yên tĩnh!

Bộ não của con người vô cùng tinh vi và phức tạp. Những cơn mơ và ác mộng diễn ra trong lúc ngủ với các tế bào thần kinh trong trạng thái nửa thức, nửa ngủ khiến cho sự việc diễn ra vừa hư, vừa thực, vừa ảo diệu, vừa đời thường. Nhiều lý thuyết đã được đưa ra nhằm giải mã những bí ẩn của giấc mơ và ác mộng. Tuy nhiên đến nay vẫn chưa có câu trả lời chính xác nhất cho vấn để này.