Một đoạn bến sông Sài Gòn năm 1895 - Ảnh tư liệu
Chế độ mới đổi đời phu bốc vác
Theo ông Đinh Công Toại - nguyên phụ trách truyền thông cảng Sài Gòn, đến với nghề bốc xếp trước năm 1975 là hàng ngàn lao động, trong đó có hàng trăm phụ nữ. Họ là những lao động có trình độ văn hóa thấp, lấy sức mình mang vác hàng kiếm sống. Từ điều kiện làm việc vất vả, bị khinh rẻ nên đa phần họ mặc cảm. Làm ra đồng nào thì tiêu xài hết đồng nấy cho đời sống thiết yếu, kể cả những thói quen bài bạc, rượu chè…
"Đồng lương kém cỏi, lối sống bạt mạng, nhà cửa rách nát, con cái không được học hành đầy đủ, tương lai mù mịt. Đó là dấu ấn một thời khốn khổ trong đời sống công nhân cảng Sài Gòn", ông Toại nhấn mạnh.
Sau khi đất nước thống nhất năm 1975, hậu quả chiến tranh cùng vòng xoáy chính sách cấm vận của Mỹ và nền kinh tế bao cấp đã kéo nền kinh tế Việt Nam xuống dốc vô cùng khó khăn. Nền kinh tế được ví như một chiếc xe không thắng.
Ông Hoàng Văn Nhượng, nguyên Phó tổng giám đốc cảng Sài Gòn, cho biết thời đó công nhân có thu nhập thấp nên tình trạng tiêu cực, trộm cắp tài sản, hàng hóa ở cảng đầy rẫy và phức tạp. Vì vậy công tác chống tiêu cực, bảo vệ tài sản là mặt trận đấu tranh hết sức cam go và nóng bỏng.
Trong cơ chế bao cấp, cảng Sài Gòn là đơn vị phục vụ nên phải chấp nhận một nghịch lý càng tăng năng suất càng lỗ nặng. Bởi vì khung giá cước bốc xếp, lưu kho bãi, lai dắt tàu quá thấp. Phương pháp duy ý chí để lại cho cảng Sài Gòn hậu quả nặng nề. Cơ sở vật chất kỹ thuật nghèo nàn, lạc hậu do không được đầu tư nâng cấp.
"Hậu quả là năng suất lao động thấp, đời sống công nhân khó khăn, công nhân làm vừa, làm ẩu gây đổ vỡ, thất thoát hàng hóa, tiêu cực đầy rẫy… Nguồn tài chính của cảng kiệt quệ dần, việc khai thác cảng nhiều lúc bị đình trệ", ông Nhượng nói.
Tuy nhiên trong bối cảnh kinh tế thời bao cấp còn rất khó khăn, cảng vẫn cố gắng chăm lo về vật chất và tinh thần đối với công nhân bốc xếp. Theo đó hàng trăm công nhân nữ được sắp xếp lại việc làm vừa sức, chỉ còn vài chục người lao động với cường độ hợp lý, đỡ vất vả so với trước. Cảng cũng tổ chức cho 1.000 công nhân học bổ túc văn hóa. Trong đó có những người tốt nghiệp trung học, trung cấp và ĐH.
Đồng thời công nhân cũng được phát huy năng lực trong việc đưa ra sáng kiến, cải tiến kỹ thuật trong hoạt động cảng. Trong vòng 10 năm từ 1976 đến 1986 công nhân đã góp 815 sáng kiến cải tiến hoạt động cảng. Bốc xếp các thiết bị phục vụ giàn khoan dầu ở Vũng Tàu, thiết bị công trình thủy điện Trị An…
Sau khi chế độ Pol Pot ở Campuchia sụp đổ năm 1979, cảng Sài Gòn đã trợ giúp nước bạn Campuchia phục hồi hoạt động các cảng Phnom Penh, Kongpongxom. Từ năm 1989 trở đi, nhờ đổi mới cách làm ăn, chuyển sang hạch toán tự trang trải, biết tích lũy và sử dụng hiệu quả nguồn vốn, cảng đã đầu tư, mở rộng năng lực xếp dỡ hàng hóa. Đồng thời chủ động trả lương cho công nhân theo hiệu quả sức lao động nên đời sống công nhân dần sáng sủa hơn.
Tiếp đó cảng Sài Gòn thực hiện chi trả lương theo hình thức khoán sản phẩm, khoán gọn tàu, khoán khối lượng công việc theo năng suất, chất lượng. Vì vậy tiền lương của họ tháng sau cao hơn tháng trước, năm sau cao hơn năm trước…
Theo ông Toại, đứng trước yêu cầu phát triển nguồn nhân lực trong thời kỳ hiện đại hóa, cảng Sài Gòn đã sử dụng quỹ tổ chức các lớp bồi dưỡng văn hóa, chính trị, kỹ thuật cho công nhân cảng, trong đó có hàng trăm cán bộ được đưa đi đào tạo ở nước ngoài. Nhiều người lao động đã tự hào mình có 2, 3 thế hệ gắn bó và được nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cùng với sự phát triển của cảng.
Giờ đây công nhân cảng đã giảm thiểu tối đa dùng sức người để bốc dỡ hàng hóa. Các công nhân có trình độ ngồi trên các xe cần cẩu siêu trường, siêu trọng bốc dỡ container, các thiết bị máy móc cho các nhà máy, xí nghiệp. Công nhân ngồi bàn phím máy tính trong vòng vài phút đã xác định vị trí từng container trong số hàng trăm, hàng ngàn container trên bến cảng cần được giao nhanh chóng cho chủ hàng xuất - nhập khẩu…
"Cơ chế mới đã tạo ra sức bật thật sự, mang theo niềm hạnh phúc lớn lao của cuộc đời người thợ cảng. Hình ảnh đen đủi của phu khuân vác năm xưa giờ đây đã lùi sâu vào dĩ vãng", ông Toại cho biết.
Sang thời kỳ đổi mới, công nhân cảng Sài Gòn cũng dần phát triển đời sống vật chất và tinh thần - Ảnh: cảng Sài Gòn
Đổi thay đất nghèo bên sông
Ai đã từng sống hay thường xuyên qua lại quận 4 cũ sẽ cảm nhận được sự phát triển của vùng đất này cùng với sự đổi thay, phát triển hiện đại của cảng Sài Gòn. Người trẻ giờ nhìn hình ảnh đô thị hiện đại cùng những tòa nhà cao tầng khang trang soi bóng trên bến dưới thuyền chắc chắn sẽ khó hình dung được một thời quận 4 xập xệ và nhiều tệ nạn phức tạp thế nào.
"Trước năm 1975 vùng dân cư bên bến cảng này có tiếng "khét lẹt" khắp Sài Gòn. Các đại ca tụ tập ở đây, đám trộm cắp giựt dọc lóc cóc leng keng cũng xà quần ở đây. Rồi tệ nghiện ngập, bài bạc, đĩ điếm khắp cùng. Tụi tôi lúc đó còn là thanh niên mà chiều tối nếu không có chuyện gì cần thiết cũng không muốn vào các con hẻm quận 4" - ông Nguyễn Văn Hạnh, 79 tuổi, một người Sài Gòn nhiều năm qua lại rẻo đất bên bến cảng này, vẫn nhớ.
Cũng như nhiều người khác, ông Hạnh cho biết phải trên 90% người lao động mà chủ yếu là công nhân bốc vác ở cảng là người quận 4 hoặc tá túc ở đây để làm việc. Chính vì vậy vài chục năm trước nói đến người vùng đất này là nói đến "dân cảng" với nhiều ý nghĩa tích cực lẫn tiêu cực nặng nề.
Tuy nhiên sau năm 1975, tình hình bắt đầu thay đổi dần. Người trên rẻo đất bên cảng vẫn nghèo khó trong suốt 10 năm trước đổi mới nhưng chính quyền mới đã nỗ lực từng bước cải thiện tình hình an ninh, trật tự, văn hóa xã hội ở đây.
Bác sĩ Nguyễn Hồng Dũng, người nhiều năm gắn bó với "vùng lõi" đường Đoàn Văn Bơ, kể hồi anh mới đến ở đây những năm thập niên 1990 vẫn sợ cảnh thanh niên nghiện ngập ma túy khắp nơi nhưng cũng chứng kiến sự đổi thay dần dần. Chính quyền quyết tâm dẹp tệ nạn ma túy đã thật sự làm thay đổi hình ảnh và đời sống người dân.
"Bước qua thập niên 2000, tệ nạn ma túy giảm rõ rệt như thổi sinh khí mới lên vùng đất bên sông này" - bác sĩ Dũng nhớ ngược lại hình ảnh các xóm nghiện ngập một thời, là các trường học mới được xây dựng khang trang giúp thế hệ trẻ có điều kiện học hành đổi thay cuộc đời.
Qua thời kỳ đổi mới, cảng Sài Gòn bên bờ sông thoát khỏi trì trệ và đi vào quỹ đạo phát triển nhanh. Rồi đất và người bên cảng cũng dần phát triển theo. Những cần cẩu hiện đại xuất hiện ngày càng nhiều bên bờ sông thì khu dân cư bên kia đường Nguyễn Tất Thành cũng dần "thay da đổi thịt".
Dù chầm chậm nhưng các "khu ổ chuột" một thời gắn liền với dân cảng dần được mở mang đường sá, nhà cửa khang trang hơn, rồi các cao ốc lần lượt xuất hiện như khu đô thị hiện đại mới vươn tầm với bên kia quận 1 cũ.
Đời cảng đổi thay đã kéo theo đời người thay đổi. Giờ đây được làm việc ở cảng Sài Gòn là niềm tự hào chứ không còn ngậm ngùi hai tiếng "dân cảng" như tháng năm nghèo khó, phức tạp thuở nào. Trong sự góp phần lớn lao của cảng Sài Gòn vào tiến trình phát triển TP.HCM cũng như cả nước có phần đóng góp mồ hôi và trí tuệ của người dân vùng đất bên sông.
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận