Trẻ tự kỷ phát triển rất đa dạng

Chuyên gia Simona Bossoni, Giám đốc chuyên môn Trung tâm quốc tế Chẩn đoán và Can thiệp sớm rối loạn phổ tự kỷ (VCIA), nhấn mạnh điểm khác biệt cốt lõi của trẻ tự kỷ ở cách giao tiếp, tiếp nhận và truyền đạt thông tin.

Theo bà, trẻ có thể được phát hiện dấu hiệu từ khoảng 2 tuổi nhưng biểu hiện rõ ràng hơn thường xuất hiện khi trẻ bước vào môi trường nhà trẻ đòi hỏi nhiều tình huống giao tiếp xã hội.

Bà nhấn mạnh vấn đề then chốt là cần thay đổi tư duy vì tự kỷ không phải là bệnh, đó là một dạng phát triển khác với số đông.

Nếu trước đây các chuyên gia xem tự kỷ như một vấn đề cần sửa hoặc điều trị, thì ngày nay nhiều nghiên cứu và hiểu biết hơn, cộng đồng khoa học nhìn nhận đây là sự đa dạng trong phát triển.

Vì có phổ rộng, trẻ có thể gặp những mức độ và dạng biểu hiện khác nhau như trẻ chậm nói, trẻ hạn chế giao tiếp mắt, trẻ gặp khó khăn trong tương tác xã hội hoặc thể hiện cảm xúc.

"Hiểu được sự khác nhau này, cha mẹ và giáo viên có thể tìm được cách tương tác phù hợp hơn giúp trẻ phát huy khả năng", bà nói.

Người lớn kỳ vọng trẻ giao tiếp mắt và khả năng tự tin trước đám đông hay cách sử dụng giọng nói và âm lượng chuẩn… sẽ không có ý nghĩa đối với trẻ trong phổ này.

"Cần điều chỉnh kỳ vọng, chấp nhận những đặc trưng này như một phần tự nhiên trong cách trẻ cảm nhận thế giới. Chúng ta có thể học cách hiểu và thích nghi", bà khuyên.

Đừng suy nghĩ "để lớn xem sao"

Trong khi đó, ông Michael Mueller - sáng lập Tổ chức Phân tích hành vi quốc tế (IBAO) - cho biết các nghiên cứu về hành vi của người trong phổ tự kỷ đã được tiến hành từ thập niên 1960.

Những nghiên cứu này chỉ ra trẻ trong phổ sở hữu một tổ hợp hành vi rất đặc biệt, khác biệt so với trẻ phát triển điển hình, nhiều trẻ có thể sử dụng các hình thức giao tiếp khác nhau.

Do đó, nhiệm vụ của chuyên gia lẫn phụ huynh là đồng hành, mở rộng khả năng giao tiếp thay vì chỉ trông đợi vào ngôn ngữ nói.

Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất của phụ huynh là suy nghĩ "đợi con lớn thêm sẽ bình thường". 

Và nhiều gia đình bỏ lỡ giai đoạn 0-3 tuổi vốn được coi là "thời điểm vàng" cho can thiệp hành vi.

Chẳng hạn, nhiều trẻ có thể phát triển ngôn ngữ bình thường nếu được can thiệp sớm.  

Nếu không quá trình giao tiếp của trẻ sẽ rẽ sang các hướng khác như giao tiếp phi ngôn ngữ, đồng thời việc can thiệp muộn sẽ khó đạt hiệu quả tối ưu.

Ông Mueller cho biết hiện có nhiều mô hình can thiệp khác nhau từ y khoa đến hành vi, nhưng chính sự đa dạng này đôi khi khiến phụ huynh bị "nhiễu".

"Có cái phù hợp, có cái chưa chắc nhưng nếu vì chần chừ mà trì hoãn can thiệp, trẻ có thể đánh mất cơ hội thời gian phát triển", ông cảnh báo và nói thêm cần đưa trẻ đi đánh giá càng sớm càng tốt nếu nhận thấy dấu hiệu bất thường.

Trẻ tự kỷ nên học hòa nhập hay vào trường chuyên biệt?

Gần đây nhiều hội nhóm phụ huynh trên mạng xã hội tranh cãi việc chọn trường cho con bị tự kỷ.