Việc Trung Quốc áp thuế 25% lên đậu nành nhập khẩu từ Mỹ sẽ mở đường để đậu nành của Argentina hay Brazil tràn vào thị trường tỉ dân ở châu Á - Ảnh: AFP

Hôm qua (4-4), Bắc Kinh tuyên bố có thể sẽ áp mức thuế 25% lên 106 mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ như đậu nành, ô tô, máy bay… với tổng trị giá 50 tỉ USD.

Cú "ăn miếng trả miếng" này được đưa ra chỉ một ngày sau khi Mỹ công bố khoảng 1.300 mặt hàng của Trung Quốc bị đưa vào danh sách có thể bị áp mức thuế lên tới 25%, theo sau cuộc điều tra của Washington về việc Bắc Kinh đánh cắp sở hữu trí tuệ.

Những bước đi cứng rắn giữa Mỹ và Trung Quốc càng làm người ta lo sợ sẽ xảy ra một cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Trong khi câu nói cửa miệng của cả Mỹ - Trung và những nước có liên quan hiện nay là "không ai chiến thắng trong một cuộc chiến thương mại", giới chuyên gia tuy vậy cho rằng ảnh hưởng của một cuộc chiến như vậy sẽ khác nhau và tất nhiên có một số trường hợp "ngư ông đắc lợi", theo báo South China Morning Post của Hong Kong ngày 5-4.

"Những kẻ thua cuộc"

Trước hết, đó là các nền kinh tế xuất khẩu mạnh tại châu Á.

Giới phân tích cho rằng các nền kinh tế châu Á có tham gia trao đổi thương mại trung gian giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ chịu đựng "mũi dùi" cuộc chiến thương mại giữa hai ông lớn Bắc Kinh và Washington.

Ông Steven Schwartz - Giám đốc cao cấp phụ trách khu vực châu Á của hãng xếp hạng tín nhiệm Fitch Ratings, nhận định trong trường hợp này Hàn Quốc, Đài Loan, Việt Nam, Malaysia là những nền kinh tế dễ bị ảnh hưởng nhất.

Cả bốn trường hợp đều xuất khẩu các hàng hóa như linh kiện máy móc và các thành phần chế tạo thiết bị liên lạc mà sau đó được dùng để sản xuất các sản phẩm tại Trung Quốc. Sau đó, Trung Quốc sẽ bán thành phẩm này cho Mỹ.

Các xe vận chuyển hàng hóa di chuyển ở cảng Thanh Đảo, tỉnh Sơn Đông, miền đông Trung Quốc - Ảnh: AFP

Trong khi đó, theo nhà kinh tế học Tommy Wu đến từ công ty phân tích Oxford Economics, là một trong những nhà xuất khẩu lớn nhất thế giới, Nhật Bản có nguy cơ cao trở thành "kẻ thua cuộc". Giá trị xuất khẩu của Nhật đạt 700 tỉ USD trong năm 2017 và Mỹ, Trung Quốc là những đối tác thương mại hàng đầu của Tokyo.

Các mặt hàng xuất khẩu chính của nền kinh tế lớn thứ 3 thế giới này như xe hơi, máy tính, thiết bị điện tử cũng như sắt và thép đều sẽ bị "ngoạm" giữa bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung, đó là chưa tính tới ngày bùng phát thành một cuộc chiến thương mại đúng nghĩa.

Kế đến, đó là những nhà sản xuất chip ở Hàn Quốc, Nhật Bản và Đài Loan.

Hàn Quốc, Nhật Bản và Đài Loan có thể sẽ ăn "trái đắng" nếu chiến tranh thương mại Mỹ - Trung dẫn tới việc Bắc Kinh quyết định thay đổi nhà cung cấp thiết bị bán dẫn.

Các công ty Trung Quốc đại lục hiện nhập khẩu số vi mạch trị giá khoảng 200 tỉ USD mỗi năm, và hầu hết chúng đến từ Seoul, Tokyo và chính quyền Đài Bắc.

Tuy nhiên, nếu Trung Quốc chịu nhượng bộ để giảm thâm hụt thương mại Mỹ - Trung 100 tỉ USD, Bắc Kinh có thể sẽ làm điều đó bằng cách tăng cường mua chip điện tử của Washington. Kịch bản này sẽ khiến ba nền kinh tế lớn trên trở thành "người thua cuộc".

Theo phân tích của các chuyên gia trên báo Politico (Mỹ) ngày 4-4, các chiến thuật vụng về của Tổng thống Mỹ Donald Trump hiện nay có thể khiến các đồng minh ngày càng xa lánh Washington và kết cục là để Trung Quốc thắng cuộc trong một cuộc chiến thương mại. Với việc đòi hỏi nhiều nhượng bộ về thương mại từ các đồng minh, ông Trump đã thất bại trong việc lập ra một liên minh gây áp lực tối đa lên Bắc Kinh.

Thịt bò Mỹ nhập khẩu bày bán trong siêu thị Walmart ở Bắc Kinh sẽ bị đánh thuế cao hơn - Ảnh: REUTERS

"Những kẻ chiến thắng"

Thứ nhất, đó là những nhà xuất khẩu đậu nành.

Đậu nành hiện là một trong những mặt hàng xuất khẩu có giá trị nhất của Mỹ vào Trung Quốc, ước tính đạt 14 tỉ USD/năm. Tuy nhiên, mức thuế 25% của Bắc Kinh áp lên đậu nành từ Mỹ sẽ là tin mừng đối với các nhà xuất khẩu đậu nành khác như Brazil và Argentina.

Trung Quốc hiện là nước nhập khẩu đậu nành lớn nhất thế giới, chiếm tới 60% lượng nhập khẩu đậu nành trên toàn thế giới. Thuế nhập khẩu cao cũng đồng nghĩa đậu nành Mỹ sẽ bị đẩy lên mức giá đắt đỏ, do đó Trung Quốc sẽ quay sang các thị trường khác, trong đó có Nam Mỹ.

"Nông nghiệp dễ thấy nhất là một trong những lĩnh vực mà Trung Quốc sẽ dùng để đấu với ông Trump" - nhà kinh tế học Allan von Mehren tại công ty Danske Bank Markets (Đan Mạch) đánh giá.

Trong khi đó, chuyên gia chính trị học quốc tế Artyom Lukin tại Đại học liên bang Viễn Đông ở Vladivostok (Nga) cho rằng Matxcơva cũng có thể đóng vai trò bù đắp nguồn cung đậu nành thiếu hụt cho Trung Quốc nếu Bắc Kinh quay lưng với đậu nành của Washington.

Thứ hai, đó là các nước xuất khẩu thịt heo và máy bay.

Theo nhà kinh tế học Mehren, việc Trung Quốc nhắm vào các sản phẩm thịt heo của Mỹ (với giá trị áp thuế lên tới 3 tỉ USD) làm mục tiêu đáp trả có thể là tin vui đối với các nhà cung cấp thay thế như Đức, Tây Ban Nha và Đan Mạch.

Còn chuyên gia Lukin thì cho rằng các nhà cung cấp thịt heo của Nga có thể cũng được hưởng lợi từ sự sụt giảm trong nhu cầu tiêu thụ thịt heo Mỹ của Trung Quốc.

Về lĩnh vực hàng không, công ty các nước khác có thể sẽ được hưởng lợi khi Trung Quốc quyết định chọn mua các máy bay Airbus do châu Âu sản xuất, thay vì mua các máy bay Boeing của Mỹ.

Máy bay Boeing của Mỹ bị cho là cũng thiệt thòi nếu cuộc chiến thương mại Trung - Mỹ thực sự nổ ra - Ảnh: REUTERS

Thứ 3, đó là các nước nhập khẩu thép.

Với việc Mỹ áp thuế nhập khẩu đối với mặt hàng thép và nhôm, đó sẽ là thời cơ vàng cho những nước có nhu cầu mua hai mặt hàng này.

Theo Bộ trưởng Thương mại Philippines Ramon Lopez, Manila cũng nằm trong số những nền kinh tế hưởng lợi này.

Cụ thể, Trung Quốc sẽ chuyển hướng xuất khẩu nhôm và thép sang các thị trường khác thay vì vào Mỹ như trước đây. Lúc này, Bắc Kinh có thể sẽ giảm giá các nhôm và thép để thu hút các khách hàng mới.

"Sẽ có sự dư thừa hoặc nguồn cung vượt mà có thể dẫn tới giảm giá các sản phẩm nhôm, thép" - ông Lopez trả lời phỏng vấn báo ABS-CBN News.