Tự gây thương tích để giải tỏa cảm xúc

Ngày 10-3, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ về hành vi tự gây thương tích ở trẻ vị thành niên, phương thức ứng phó với stress.

Chia sẻ về một trường hợp điển hình của hành vi tự gây thương tích, bác sĩ Nguyễn Việt Hà, Viện Sức khỏe tâm thần Bệnh viện Bạch Mai, cho hay nữ sinh nhập viện do buồn chán, tự rạch tay bằng dao lam, nghĩ đến việc tự sát.

Nữ sinh là T. (15 tuổi) lớn lên trong một gia đình đầy mâu thuẫn và bạo lực. T. chia sẻ những lần chứng kiến bố đánh mẹ đã trở thành ký ức không thể xóa nhòa trong tâm trí em.

Bố mẹ mải kiếm tiền, không quan tâm đến cảm xúc của con cái, còn T. cũng không thân thiết với chị gái mình.

Lớn lên, T. dần thu mình, trở nên ít nói, khó hòa nhập. Ở trường, em bị bạn bè trêu chọc, cô lập vì tính cách nhút nhát.

Sự cô đơn kéo dài khiến em tìm đến các diễn đàn trên mạng, nơi thảo luận về căng thẳng và tự gây thương tích.

Ban đầu em sợ hãi nhưng vẫn mua dao lam, để sẵn trong phòng. Khi bị mẹ mắng vì điểm kém, cảm giác thất bại và tức giận dâng trào khiến em lần đầu tiên rạch tay mình. Từ đó, hành vi này trở thành một cách giải tỏa cảm xúc.

Khoảng nửa năm gần đây, tâm trạng T. trở nên trầm trọng hơn. Trong những lần rạch tay, em nghĩ đến việc rạch sâu hơn để tìm đến cái chết như một sự giải thoát.

Một ngày, khi T. trốn trong nhà vệ sinh để rạch tay, bạn bè phát hiện và báo với thầy cô. Nhà trường liên hệ gia đình, đưa em đến Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai.

Sau quá trình thăm khám, bác sĩ chẩn đoán T. mắc trầm cảm nặng không có triệu chứng loạn thần, kèm theo hành vi tự gây thương tích và ý tưởng tự sát.

Tại bệnh viện, T. được điều trị tích cực bằng thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu kết hợp với các liệu pháp tâm lý.

Liệu pháp nhận thức hành vi giúp em thay đổi suy nghĩ tiêu cực, học cách kiểm soát cảm xúc thay vì tự làm đau bản thân.

Liệu pháp gia đình giúp bố mẹ hiểu rõ tình trạng của T., khuyến khích giao tiếp cởi mở và xây dựng sự gắn kết. Em cũng được hướng dẫn kỹ năng hòa nhập xã hội để giảm sự cô lập.

Dấu hiệu nhận biết trẻ đang tự gây hại

Trong 6 tháng năm 2024, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận 130 - 140 trường hợp bệnh nhân trẻ vị thành niên có hành vi trên.

Tuy nhiên không có một nguyên nhân đơn lẻ hay đơn giản nào khiến ai đó tự gây thương tích. Theo bác sĩ Nguyễn Hoàng Yến - Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, những hành vi tự làm tổn thương bản thân như vậy có thể xuất phát từ áp lực học đường, từ các mối quan hệ với gia đình, bạn bè hoặc việc trẻ tự tạo áp lực cho bản thân buộc mình phải trở nên hoàn hảo.

Thêm vào đó, những hành vi tự gây thương tích được coi như một cách đối phó có hại nhằm điều chỉnh những cảm xúc tiêu cực của con người.

Nếu một người đang cảm thấy tồi tệ, tức giận, khó chịu, lo lắng hoặc chán nản và không có cách nào tốt hơn để thể hiện những cảm xúc đó, thì họ có thể sẽ thực hiện những hành vi tự gây thương tích như một cách để có thể thể hiện được những cảm xúc.

Bác sĩ Yến cho hay các dấu hiệu nhận biết trẻ có hành vi tự gây hại như xuất hiện các vết cào, thâm tím, dấu cắn, chữ/biểu tượng trên da (không bao gồm xăm/xỏ khuyên).

Mặc áo dài tay, quần dài khi trời nóng hay thường nói vết thương do tai nạn/tình cờ.

"Ở lâu trong phòng tắm/phòng ngủ, cảm xúc hành vi không ổn định, bốc đồng, khó đoán. Bày tỏ rằng mình bất lực, vô vọng hoặc vô dụng, dần tách biệt với gia đình/bạn bè, học tập giảm sút; có vết máu trên quần áo hoặc những nơi lạ; đồ vật sắc nhọn trong nhà bị mất,….", bác sĩ Yến cho hay.

Cách giúp trẻ ứng phó với stress

Theo bác sĩ Yến, lứa tuổi vị thành niên là giai đoạn dễ tổn thương do đang có nhiều sự thay đổi về tâm lý, sinh lý và não bộ. Bên cạnh đó, trẻ còn có thể chịu ảnh hưởng những cảm xúc từ thời thơ ấu.

Vì vậy, đây là lứa tuổi mà cha mẹ cần quan tâm nhiều nhất. Cha mẹ cần chú ý nhận diện sự thay đổi của trẻ về tâm lý, thay đổi vẻ bề ngoài, thay đổi các mối quan hệ,… thể hiện trẻ đang có vấn đề tâm lý. Lúc này cha mẹ có thể hỗ trợ, đồng hành, đến các chuyên gia hỗ trợ,…

Bác sĩ Nguyễn Thị Hường, Viện Sức khỏe tâm thần, cũng cho rằng việc làm sao để trẻ ứng phó được với stress là rất quan trọng.

Cha mẹ cần khuyến khích trẻ tập thể dục như chạy bộ, yoga, ngồi thiền,… giúp trẻ biết cách kiểm soát cảm xúc của mình. Đặc biệt, cha mẹ cần giúp trẻ học cách giải quyết vấn đề, dạy trẻ học cách chấp nhận giới hạn của bản thân.

"Bên cạnh đó cần thiết lập thời khóa biểu hợp lý, ngủ nghỉ hợp lý, tránh sử dụng chất kích thích,… mở rộng mối quan hệ lành mạnh.

Cha mẹ cũng cần giúp trẻ chia sẻ cảm xúc cá nhân, không phán xét hoặc tạo áp lực cho trẻ. Cha mẹ phải tạo môi trường an toàn cho trẻ, để trẻ có thể chia sẻ cảm xúc của mình", bác sĩ Hường chia sẻ.

Bác sĩ ngán ngẩm vì người bệnh 'tự gây bệnh’

Nam thanh niên 20 tuổi nhập viện cấp cứu trong tình trạng liệt tứ chi, không thể đi lại. Nguyên nhân được xác định là do sử dụng thuốc bột không rõ nguồn gốc, thành phần để trị nhiệt miệng.