Theo quy hoạch, TP.HCM sẽ có 4 khu thương mại tự do gồm FTZ Cái Mép Hạ, FTZ Cần Giờ, FTZ Bàu Bàng, FTZ An Bình.

Kết nối khu FTZ liền mạch giao thương hàng hóa

Các khu FTZ này sẽ tạo ra lợi thế lớn cho TP.HCM trong kết nối giao thương khu vực và quốc tế, hỗ trợ xuất khẩu, cung ứng dịch vụ logistics và dịch vụ tài chính.

Tiến sĩ Phạm Thái Hoàng - Giám đốc Trung tâm logistics Trường đại học Giao thông vận tải TP.HCM - cho rằng để hoàn thiện chuỗi logistics thì cần các hạ tầng logistics đồng bộ, kết nối vận tải.

Trong đó, đầu tư tuyến đường sắt Bàu Bàng - Cái Mép là rất cần thiết để kết nối hàng hóa từ nơi sản xuất đến thẳng cảng và khu FTZ, giảm ách tắc đường bộ, giảm chi phí vận chuyển.

Các cảng biển lớn trên thế giới đều có hệ thống đường sắt phụ trợ ở hậu phương.

Đối với khu FTZ cần xây dựng cơ chế, chính sách vượt trội về ưu đãi, thủ tục, kiểm soát,... cho FTZ, có thể tham khảo mô hình của Thượng Hải để quản lý các FTZ.

"Cần lưu ý về hạ tầng phụ trợ cho các khu FTZ như: bổ sung thêm hệ thống ga chuyển tải đa phương thức/ICD/cảng cạn để phục vụ việc gom hàng, lưu kho, đóng/rút hàng, thông quan của doanh nghiệp trong FTZ, giúp giảm chi phí vận chuyển và thời gian thông quan; cần xây dựng nền tảng số Port Community System tích hợp hệ thống đường sắt; xây dựng nguồn nhân lực logistics chất lượng cao...", tiến sĩ Hoàng khuyến nghị.

Nên ưu tiên phát triển khu FTZ nào?

Tiến sĩ Hoàng Lâm Cường, Trưởng khoa kinh tế đối ngoại Trường đại học Kinh tế - Luật, cho rằng TP.HCM đang đặt tham vọng hình thành 4 khu FTZ, và đây là bước đi chiến lược trong bối cảnh mở rộng địa giới hành chính, kết nối cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải với trung tâm tài chính Thủ Thiêm.

Theo ông Cường, trong bốn FTZ được đề xuất, Cái Mép Hạ rõ ràng có nhiều lợi thế nhất. Khu vực Cần Giờ thì có các vấn đề phức tạp hơn do điều kiện hạ tầng, địa lý, môi trường… Giả định rằng Cái Mép và Cần Giờ được tổ chức thành một "hub kép" như mô hình Thượng Hải - Dương Sơn, yêu cầu tiên quyết là sự quản lý thống nhất và kết nối hạ tầng tuyệt đối với mạng lưới cầu, đường bộ, đường thủy và đường sắt phải gắn liền hai bờ cảng.

Trong khi đó, Bàu Bàng và An Bình lại có chức năng khác: trở thành hậu phương gom hàng từ vùng công nghiệp. Vấn đề của chúng hiện nay là phụ thuộc quá nhiều vào đường bộ, hạ tầng thiếu kết nối.

Do đó, việc sớm triển khai tuyến đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu, cùng với nhánh kết nối trực tiếp vào Cái Mép Hạ, sẽ tạo thành trục vận tải sắt - thủy - bộ liên hoàn, giúp giảm chi phí, tăng tính ổn định và đưa toàn bộ hệ thống FTZ vận hành trơn tru hơn. Vì việc quy hoạch FTZ ở Bàu Bàng và An Bình đã thật sự hợp lý chưa, hay cần cân nhắc những vị trí khác thuận lợi hơn về kết nối chuỗi logistics?

"Tóm lại, hệ thống FTZ được triển khai đúng cách có thể đưa TP.HCM vươn lên vị trí trung tâm logistics quốc tế. Tuy nhiên TP.HCM cần kiên định trong chiến lược ưu tiên.

Đồng thời không chỉ ưu đãi về diện tích đất hay thuế, mà cần tạo ra thể chế thật sự khác biệt vượt trội cho khu FTZ, phát triển đồng bộ hạ tầng logistics thông minh đa phương thức...", tiến sĩ Cường góp ý.

Vươn tầm từ siêu cảng Cái Mép - Thị Vải - Cần Giờ và khu thương mại tự do

Sau sáp nhập, TP.HCM sẽ phát triển cụm cảng - logistics thông minh tại Cái Mép - Thị Vải - Cần Giờ theo mô hình siêu cảng số và hệ thống logistics tích hợp, vận hành dựa trên nền tảng dữ liệu lớn.