Tổng thư ký ASEAN Lê Lương Minh phát biểu tại phiên toàn thể thứ 4 của Đối thoại Shangri-La sáng 4-6 - Ảnh chụp màn hình

Với chủ đề "Tìm kiếm nền tảng an ninh chung cho khu vực", phiên toàn thể thứ 4 tại Đối thoại Shangri-La sáng nay (4-6) có sự tham gia của Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia Ryamizard Ryacudu, Tổng thư ký ASEAN Lê Lương Minh và Thứ trưởng phụ trách chính sách quốc phòng Philippines Ricardo A David Jr. 

Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana hủy tham gia vào giờ chót vì tình hình chiến sự ở thành phố Marawi.

Tranh chấp Biển Đông đe dọa đến an ninh khu vực

Với sự đa dạng về văn hóa, tôn giáo và chính trị, mỗi nước ASEAN đều có vấn đề an ninh riêng. Tuy nhiên, trong những năm qua ASEAN đã thể hiện sự đồng thuận và hợp tác trong lĩnh vực an ninh phi truyền thống như an ninh mạng, cướp biển, cướp có vũ trang, ứng phó thảm họa và cứu trợ nhân đạo...

Những cơ chế hợp tác giữa các nước ASEAN và các đối tác đã được nhắc đến trong bài phát biểu của ông Lê Lương Minh.

"Bất chấp những nỗ lực của ASEAN duy trì các phương thức ngoại giao hòa bình và ổn định khu vực, các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống tiếp tục đặt ra các nguy cơ và đe dọa sự tăng trưởng, thịnh vượng của khu vực. Những căng thẳng trên Biển Đông, đến từ các tranh chấp chủ quyền đang diễn ra, có tác động tiêu cực đến hòa bình và ổn định khu vực", Tổng thư ký ASEAN cảnh báo.

Người đứng đầu ASEAN khẳng định: "Không thể xem nhẹ tầm quan trọng của Biển Đông đối với các quốc gia trong và ngoài khu vực. Quyền tự do hàng hải, hàng không của mỗi quốc gia ở Biển Đông chỉ có thể được duy trì thông qua một môi trường an ninh thân thiện, hòa bình và hòa hợp".

"Tuy nhiên, trong 15 năm qua, kể từ khi được ký kết, Tuyên bố chung về ứng xử các bên ở Biển Đông (DOC) đã không thực sự phát huy hiệu quả", ông Lê Lương Minh chỉ ra thẳng.

Thừa nhận những biến chuyển trong mối quan hệ giữa các cường quốc có thể ảnh hưởng đến môi trường chiến lược của ASEAN và các cơ chế, cấu trúc an ninh khu vực, người đứng đầu ASEAN tái cam kết vai trò trọng tâm và trung lập của tổ chức trong việc tổ chức đối thoại và xây dựng niềm tin giữa các nước.

"Sự cạnh tranh ngày càng tăng giữa các cường quốc trong khu vực Đông Nam Á, nếu không được quản lý tốt, sẽ có tác động không nhỏ đến hòa bình và ổn định của khu vực", ông Lê Lương Minh nhấn mạnh.

Mở rộng hợp tác, đối mặt với các vấn đề an ninh cứng trong ASEAN

Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia Ryamizard Ryacudu, trong bài phát biểu của mình, đã kêu gọi thành lập thêm các nền tảng hợp tác mang tính thực chất ở khu vực.

ASEAN hiện có 3 nền tảng hợp tác là Tuần tra chung ở eo biển Malacca, Hợp tác an ninh hàng hải ở Vịnh Thái Lan và Thỏa thuận ba bên ở biển Sulu.

Ông Ryacudu lấy ví dụ Thỏa thuận ba bên ở biển Sulu giữa Malaysia, Philippines và Indonesia. "Ban đầu chỉ là thỏa thuận tuần tra chung để chống cướp biển, nhưng bây giờ nó đã được mở rộng để chống lại sự bành trướng của lực lượng khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) trong khu vực.

Người đứng đầu Bộ Quốc phòng Indonesia nhấn mạnh: "Với dân số 569 triệu người và lực lượng quân đội lên tới 2,6 triệu binh sĩ, với các phương thức và nền tảng hợp tác, ASEAN đủ sức bảo vệ khu vực".

Ông Ryacudu bày tỏ hi vọng trong thời gian tới Việt Nam, Singapore và các quốc gia khác trong ASEAN sẽ tham gia vào các chiến dịch tuần tra chung để tăng cường hơn nữa năng lực của khối.

Trong khi đó, bài phát biểu của đại diện Philippines mang tính trấn an nhiều hơn trong bối cảnh quan hệ giữa Manila và Bắc Kinh ngày càng nồng ấm, điều mà vị này gọi là "dựa trên lợi ích chung" và "không nhắm vào bất kỳ quốc gia nào" 

"Chúng ta đã chứng kiến những biến chuyển gần đây trong quan hệ quốc phòng giữa Trung Quốc - Philippines hay Nga - Philippines. Cho phép tôi nhấn mạnh lại một lần nữa rằng các liên minh và đối tác mới của chúng tôi không nhắm vào bất kỳ quốc gia cụ thể nào mà đơn giản được gắn kết bởi các lợi ích và mối quan tâm chung", ông David giãi bày.

Vị này kêu gọi đã đến lúc ASEAN nên bắt tay giải quyết các vấn đề an ninh cứng hơn là tiếp tục né tránh trong bối cảnh kiến trúc an ninh khu vực tiếp tục phát triển.