Phóng to

Ông Mikhail Khodorkovsky (phải) xuất hiện trong phiên tòa tháng 7-2004 ở Matxcơva - Ảnh: Reuters

Trong cuộc họp báo thường niên ngày 19-12 trước hơn 1.300 phóng viên, Tổng thống Putin cho biết ông sẽ ân xá cho Khodorkovsky và hàng loạt nhân vật khác. Theo RIA Novosti, trong số 20.000 tù nhân được ân xá, được Quốc hội Nga thông qua hôm 18-12, còn có các thành viên ban nhạc Pussy Riot, các nhà hoạt động Hòa Bình Xanh xâm nhập giàn khoan dầu của Nga ở Bắc cực và một số nhân vật bị bắt trong các đợt bạo động chống chính phủ.

Có đơn xin hay không?

Phát biểu gần cuối cuộc họp báo kéo dài bốn giờ, ông Putin cho biết đã nhận được đơn xin ân xá do chính Khodorkovsky ký. “Mới đây Khodorkovsky đã xin tôi ân xá. Ông ấy đã ở tù 10 năm là một sự trừng phạt nghiêm khắc. Ông ấy xin cân nhắc về các khía cạnh nhân đạo, như mẹ đang bị bệnh” - tổng thống Nga nói. Tổng thống Nga đã ký duyệt ân xá có hiệu lực ngay lập tức cho ông Khodorkovsky vào hôm qua và Hãng tin Interfax cùng ngày đưa tin nhà tài phiệt đã không còn trong nhà tù ở Segezha.

Luật sư và cha mẹ của ông trùm dầu mỏ đều không biết trước việc ân xá. Luật sư Vadim Klyuvgant khẳng định: “Ông ấy chưa bao giờ xin ân xá và chúng tôi cũng không có thông tin về việc có người thay mặt xin ân xá”. Bản thân nhà tài phiệt trước đó cũng khẳng định sẽ không xin khoan hồng vì điều đó đồng nghĩa với việc nhận tội. Tuy nhiên tờ Kommersant cho rằng ông Khodorkovsky có thể xin ân xá mà không hỏi ý kiến luật sư sau khi nghe thông báo về sức khỏe của mẹ và khả năng tiếp tục bị buộc tội trong phiên tòa thứ ba đang được chuẩn bị.

Trên Đài Russia Today, dù vậy, bà Maria - mẹ của ông Khodorkovsky, cho biết “rất mừng dù vẫn chưa hoàn toàn tin vào điều này” và con trai ông, Pavel, nói rất mong mỏi được gặp và nói chuyện với cha. Giới kinh doanh và đầu tư cũng không giấu được sự vui mừng khi chứng khoán của Nga tăng 1% trong ngày.

Ông cựu giám đốc Công ty dầu mỏ Yukos, 50 tuổi, từng được xếp hạng giàu nhất nước Nga, là một nhân vật chống đối ông Putin kịch liệt. Trong thời kỳ đầu nắm quyền của ông Putin, ông Khodorkovsky đã nổi tiếng vì ủng hộ mạnh mẽ về tinh thần lẫn tài chính cho các đảng đối lập, lên tiếng chất vấn chính phủ các chính sách về đường ống dẫn dầu, vấn đề tham nhũng.

Ông Khodorkovsky bị cảnh sát bắt giữ tại sân bay ở Siberia năm 2003 và ngồi tù vì các án kinh tế như rửa tiền, trốn thuế, trộm dầu dù giới bình luận cho rằng vụ bắt giữ có động cơ chính trị. Trong phiên tòa thứ hai năm 2010, ông Khodorkovsky và đối tác Platon Lebedev bị kết tội ăn cắp dầu và rửa tiền, phải chịu án tù đến tháng 8-2014.

Tuyên bố của Tổng thống Putin gây bất ngờ vì từ lâu đã có thông tin các điều tra viên của Matxcơva đang chuẩn bị phiên tòa thứ ba để buộc các tội danh mới với Khodorkovsky. Theo tờ Time, gần đây cảnh sát đã thẩm vấn nhiều nhân chứng cho phiên tòa. Ngoài ra, giới chính trị cũng tin rằng Khodorkovsky sẽ phải ngồi tù cho đến khi diễn ra cuộc bầu cử quốc hội năm 2016 và thậm chí đến cuộc tranh cử tổng thống năm 2018.

Không còn là mối đe dọa

Nhiều người từng tin rằng ông Khodorkovsky sẽ là một mối đe dọa chính trị lớn cho ông Putin nếu được trả tự do. Do đó, nhiều tờ báo và nhà quan sát nhìn thấy sự tự tin của ông Putin trên chính trường khi quyết định ân xá cho nhân vật đối lập hàng đầu lần này. “Mục đích của ông Putin là gì và hậu quả sau này vẫn chưa rõ, nhưng quyết định vừa công bố cho thấy ông Putin không còn xem Khodorkovsky là mối đe dọa” - AFP dẫn lời bà Maria Lipman, thuộc Trung tâm Carnegie Matxcơva.

Theo Wall Street Journal, việc ân xá mang hàm ý ông Khodorkovsky đã nhận tội nên sẽ khiến nhà tài phiệt không còn được xem là một lãnh đạo đối lập. Ông Putin chẳng mất gì khi thả nhà tài phiệt sớm hơn vài tháng và quyết định khoan hồng sẽ khiến ông Khodorkovsky khó chỉ trích tổng thống về sau.

Ông Matthew Rojansky, giám đốc Viện Kennan thuộc Trung tâm Wilson, nhận định: “Ông Putin đang thể hiện rằng mình là người nắm quyền”. Bên cạnh đó, vị thế của ông Putin cũng được củng cố mạnh mẽ sau hàng loạt chiến thắng gần đây trước phương Tây và Mỹ về các vấn đề Syria hay mới đây là kéo Ukraine trở về từ vòng tay của Liên minh châu Âu.