Liên hoan do Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam chủ trì tổ chức, kéo dài đến hết ngày 30-11 tại TP.HCM, Hà Nội, Hải Phòng và địa điểm chính là Ninh Bình.

TP.HCM "ra quân" với kịch thử nghiệm

Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm tổ chức tại Việt Nam tính tới nay là lần thứ sáu, định kỳ ba năm/lần. Những lần trước thường chỉ tổ chức tại Hà Nội, năm nay mở rộng đến bốn nơi, đặc biệt phải kể đến TP.HCM. 

Nơi đây hoạt động sân khấu mạnh mẽ bậc nhất cả nước, tuy nhiên để giữ sàn diễn sáng đèn thường xuyên vẫn là các đơn vị xã hội hóa. Với họ, lo cơm áo gạo tiền, lo nuôi quân duy trì sân khấu đã đủ mệt, tiền đâu mà "cơm ghe bè bạn" đi thi.

Vì vậy chọn tổ chức thêm điểm TP.HCM là ban tổ chức mong muốn tạo điều kiện thuận lợi cho các nghệ sĩ sân khấu TP có cơ hội thi thố, thể hiện những sáng tạo của mình với bạn nghề, với các giám khảo quốc tế.

Những lần trước chỉ chừng 1- 2 đơn vị thì lần này tăng vọt đến sáu vở, gồm Ảo quan (Nhà hát kịch 5B), Hồn thơ ngọc (Nhà hát thể nghiệm Thế Giới Trẻ), Cơn hồng thủy (Chi hội Sân khấu - Điện ảnh TP.HCM), Sơn hà (Sân khấu Sen Việt), Nguyệt hạ (Sân khấu kịch Hồng Vân) và Chuyện của Nả (Công ty TNHH giải trí Hero film).

Các liên hoan sân khấu thử nghiệm thường đối mặt nguy cơ ế cao vì bị mặc định khó xem, khó hiểu. Thế nhưng ở TP.HCM là ngược lại. Hai buổi diễn mở màn hết sức xôm tụ, khán giả kín khán phòng. Và càng bất ngờ hơn khi không khí xem vở rất tốt. Khán giả hào hứng đến tận phút cuối.

Hai vở diễn thuộc hai thể loại, màu sắc khác nhau. Ảo quan là nhạc kịch, sử dụng nhiều hình thức rất mới từ kịch bản, cách dàn dựng, thiết kế sân khấu cho đến âm nhạc, diễn xuất. Vở chạm đến những vấn đề nóng trong xã hội ngày nay về giới tính, về nỗi cô đơn, về mối quan hệ trong gia đình, định kiến của xã hội.

Còn Hồn thơ ngọc là vở cải lương từ kịch bản của tác giả Lê Duy Hạnh (chuyển thể: Lê Hoàng Long), đạo diễn Nguyên Đạt dàn dựng theo phong cách rất khác so với trước giờ. Vở do nghệ sĩ Bình Tinh (vai công chúa Ngọc Hân) diễn cùng với khoảng 60 nghệ sĩ.

Tôn trọng những khác biệt

Nghệ sĩ Mỹ Uyên - Giám đốc Nhà hát kịch 5B, đồng thời đảm nhiệm vai bà mẹ trong vở nhạc kịch Ảo quan (tác giả và đạo diễn: Chinh Ba) - cho biết để làm một vở thử nghiệm tốn nhiều thời gian, tâm sức mà lại kén khán giả.

Với Ảo quan, ê kíp đã dành bốn tháng trời tập luyện. Vở không định đi liên hoan nhưng khi biết có diễn ở TP.HCM đã đăng ký như là cách khoe với mọi người về những nỗ lực, sáng tạo của mình.

"Làm kịch thử nghiệm vất vả nhưng chúng tôi cảm thấy rất "đã" vì được thử thách những cái mới, tung tẩy, khám phá mọi thứ đưa lên sàn kịch theo cách mình muốn" - Mỹ Uyên tâm sự.

Còn nghệ sĩ Bình Tinh vốn quá quen thuộc ở mảng cải lương tuồng cổ, giờ dấn thân vào cải lương thử nghiệm, với cô là "kỳ tích". 

Cô bộc bạch nhân vật công chúa Ngọc Hân trong Hồn thơ ngọc không có điểm gì thuộc về sở trường của cô. Đã mấy lần Bình Tinh muốn trả kịch bản vì sợ thất bại nhưng không hiểu sao vẫn thèm được đương đầu với khó khăn.

Hồn thơ ngọc không chỉ tạo được ấn tượng đẹp trong khởi đầu liên hoan mà còn đánh dấu sự tiến bộ vượt bậc của Bình Tinh khiến người làm nghề có cái nhìn khác về cô.

Nghệ sĩ Giang Mạnh Hà, trưởng ban tổ chức liên hoan, cho biết mong muốn của ban tổ chức giải là đi tìm những cái mới lạ, độc đáo, hấp dẫn cho sân khấu. 

Ông lý giải: thử là thử về thủ pháp biên kịch, tức là ngôn ngữ, cách kể chuyện của kịch bản văn học hay thử nghiệm về tư duy, thủ pháp dàn dựng của đạo diễn về không gian, thời gian hoặc có thể thử về xử lý âm nhạc, công tác chỉ đạo diễn xuất có gì khác so với sân khấu truyền thống.

Thử nghiệm phải hiểu rất rõ là thử nghiệm cái gì để tạo ra cái mới, tìm ra hướng đi mới, cách làm mới cho sân khấu Việt Nam nói riêng và thế giới. Đã là thử chưa hẳn đúng, chính xác, có thể vẫn chưa ứng dụng được ngay nhưng vẫn buộc phải làm vì sự phát triển chung.

"Sân khấu ở ta chủ yếu theo hình thức truyền thống, nghĩa là thủ pháp cũ, cách kể chuyện cũ. Từ trường đào tạo tới các đoàn nghệ thuật vẫn có mẫu số chung là chọn an toàn, ít thấy được những đột phá, những táo bạo của sự dấn thân. 

Ở nhiều nước châu Âu, người ta khuyến khích tính dị biệt, khác biệt trong sân khấu thử nghiệm, như thế mới tạo điều kiện, thúc đẩy sự sáng tạo. Thử nghiệm là con đường không dễ, đòi hỏi quá trình, cứ thất bại đi rồi sẽ thành công, quan trọng là người làm nghề phải ý thức việc đi tìm cái mới để tạo ra những sản phẩm nghệ thuật tốt, phục vụ khán giả" - ông Hà nhấn mạnh.

Liên hoan Quốc tế Sân khấu thử nghiệm 2025 vẫn lo vắng khán giả

Liên hoan Quốc tế Sân khấu thử nghiệm lần thứ VI, năm 2025 thu hút số đoàn tham gia đông nhất từ trước đến nay, lần đầu tiên được tổ chức ở 4 tỉnh, thành phố, nhưng vẫn lo vắng khán giả.