Lò mổ Đoàn Thu ở thị xã Long Khánh (Đồng Nai) có giấy phép nhưng giết mổ trong tình trạng nhếch nhác, dơ bẩn như thế này - Ảnh: Đức Trong

Heo không rõ nguồn gốc được giết mổ ngay dưới sàn nhà, thịt rửa bằng chân, không có dấu của thú y..., sau đó loại thịt bẩn này chuyển ra các chợ lẻ, vào bếp ăn công nghiệp. Đây là thực tế của rất nhiều lò mổ lậu trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, địa phương cung ứng thịt heo chủ yếu cho TP.HCM.

Trong khi đó các cơ sở giết mổ gia súc hiện đại lại đang hoạt động cầm chừng, thậm chí đóng cửa.

Rửa thịt bằng chân

Rạng sáng 10-9, chúng tôi tiếp cận lò mổ Đoàn Thu ở xã Bầu Trâm, thị xã Long Khánh (Đồng Nai). Đây là lò mổ lẽ ra đã phải di dời từ hai năm trước do không đủ điều kiện an toàn vệ sinh thực phẩm nhưng vẫn được phép tồn tại.

Bên trong khu giết mổ của cơ sở này rất nhếch nhác, dơ bẩn. Trên diện tích khoảng 1.000m2 có 10 người đàn ông đang giết mổ heo và sơ chế nội tạng. Đập vào mắt chúng tôi là hàng chục con heo được giết mổ ngay dưới sàn nhà dơ bẩn gồm hỗn hợp của huyết, lòng và thịt heo vung vãi khắp nơi.

Nhiều thợ giết mổ tại đây mình trần, chân đất, rửa thịt bằng cách phun nước vào rồi dùng chân đạp, chà lên liên tục nhiều lần. Kết thúc khâu rửa thịt bằng chân dưới nền nhà, một người đàn ông mình trần huyết heo bám dính đầy người tiếp tục dùng chân đạp và quăng những mớ thịt qua chỗ khác.

Mặc dù theo quy định, việc giết mổ phải theo quy trình treo nhưng thực tế tại cơ sở Đoàn Thu, tất cả được làm dưới nền dơ bẩn và dùng chân đạp qua lại. Một người đàn ông làm trong cơ sở Đoàn Thu cho biết mỗi đêm cơ sở giết mổ từ 50-60 con heo.

Rời Long Khánh, chúng tôi thâm nhập cơ sở giết mổ của bà K. (phía sau chợ Phúc Nhạc, xã Gia Tân 3, huyện Thống Nhất). Tại đây lại là những người đàn ông mình trần, dùng kẹp sắt kẹp vào chuồng có những con heo đang nằm rồi nhấn điện. Heo ré lên, giật giật trong vài chục giây rồi nằm bất động.

Ngay sau đó, những con heo này được kéo dưới sàn ra gần chảo nước nóng để chọc lấy huyết. Với cách làm này, một phần huyết heo được đựng trong những cái thau, phần còn lại vung vãi khắp sàn nhà.

Heo sau khi lấy huyết xong tiếp tục được những người đàn ông này kéo qua kéo lại dưới sàn nhà để cạo lông. Và khi mổ xong, cũng như nhiều cơ sở mổ lậu khác, những thợ giết mổ tại đây lại dùng chân đạp, chà lên thịt để rửa. Sau đó thịt được chuyển ra bán cho một số tiểu thương ở chợ nhỏ lẻ trên địa bàn huyện Thống Nhất.

Một tiểu thương cho hay cơ sở bà K. hoạt động từ nhiều năm nay, mỗi đêm giết mổ trung bình 10 con heo. Theo ghi nhận, thời điểm hoạt động ở cơ sở bà K. thường từ 23g hôm trước đến 3g hôm sau.

Cơ sở giết mổ của bà K. là nơi giết mổ lậu nên khi cho ra thành phẩm thì không có dấu mộc chứng nhận kiểm dịch của trạm thú y huyện. Tuy nhiên, hằng đêm các tiểu thương vẫn tấp nập ra vào lấy thịt từ cơ sở bà K. đi bán khắp nơi.

Nói về các cơ sở giết mổ heo lậu trên, đại diện công an các xã Gia Tân 2 và Gia Tân 3 xác nhận: “Giết mổ lậu vẫn còn hoạt động rầm rộ trên địa bàn. Lâu lâu chúng tôi cũng có phối hợp với đoàn kiểm tra liên ngành nhưng một mình lực lượng công an thì không thể xử lý”.

Lò mổ Đoàn Thu ở thị xã Long Khánh, Đồng Nai giết mổ trong tình trạng nhếch nhác, heo được mổ ngay dưới nền nhà lẫn với nhiều chất bẩn - Ảnh: Đức Trong cắt từ clip

Vào chợ lẻ, bếp công nghiệp...

Tại các lò mổ lậu ở huyện Thống Nhất, hằng đêm tiểu thương buôn bán ở các chợ trong vùng như chợ Phúc Nhạc (xã Gia Tân 3), chợ Dốc Mơ (xã Gia Tân 1), chợ Dầu Giây (xã Bàu Hàm 2), chợ Võ Dõng (xã Gia Kiệm)... sẽ đến mua trực tiếp từ chủ lò rồi bán lại. Ngoài ra, một số tiểu thương địa phương khác cũng đến đây mua, phục vụ những bếp ăn công nghiệp.

Còn đối với các lò mổ lậu gần trung tâm như tại TP Biên Hòa, huyện Trảng Bom, các tiểu thương cũng đến mua trực tiếp với chủ lò mổ, sau đó chia thành nhiều nhánh để né tránh sự kiểm soát của các cơ quan chức năng, đem bán tại các chợ gần những khu công nghiệp, khu chế xuất, bếp ăn tập thể, chợ nhỏ lẻ ở các vỉa hè... trên địa bàn TP.HCM, Bình Dương.

Trong nhiều ngày theo dõi những lò giết mổ heo lậu, chúng tôi gặp được Hùng - một người chuyên giết mổ heo thuê cho các lò. Theo Hùng, chỉ riêng một lò mổ làm thuê ở P.Tân Vạn (TP Biên Hòa) có đêm anh và bạn mổ mổ vài chục con để đưa về các lò quay heo và cung cấp thịt theo đơn đặt hàng cho nhiều tiểu thương ở TP Biên Hòa, tỉnh Bình Dương và TP.HCM.

Tình trạng giết mổ lậu phổ biến nhất tại Đồng Nai là khu vực P.Long Bình, TP Biên Hòa. Đây là địa bàn “nổi tiếng” giết mổ lậu trong nhiều năm. Rất nhiều cơ sở từng bị lực lượng thú y phối hợp với các ngành kiểm tra, xử lý nhưng sau đó vẫn lén lút hoạt động trở lại.

Theo bà C. - chủ cơ sở giết mổ ở khu vực Gia Tân (Thống Nhất), khi cơ quan chức năng xử phạt thì các lò mổ trên tạm lắng một thời gian rồi hoạt động tiếp. Để đối phó với các cơ quan chức năng, họ thường mổ heo về khuya, lúc trời hừng sáng cũng là thời điểm các cơ sở đó đã dọn dẹp và đóng cửa kín mít nên không phát hiện được.

Bà C. còn cho biết cơ sở giết mổ của bà sắp hết hạn hoạt động nhưng không cần thiết phải đăng ký vào nơi giết mổ tập trung. “Để cho người ta đăng ký nhiều vào, đến lúc đó hết đất đăng ký thì mình tiếp tục hoạt động tại đây để khỏi tốn kém” - bà C. giải thích.

Trên 60 lò giết mổ lậu

Ông Trần Văn Quang, chi cục trưởng Chi cục Thú y tỉnh Đồng Nai, cho biết từ đầu năm đến nay chỉ riêng giết mổ lậu và không đạt tiêu chuẩn vệ sinh đã xử lý 57 trường hợp. Những địa bàn mà PV Tuổi Trẻ ghi nhận thú y từng kiểm tra xử lý hoặc chuyển cho phòng cảnh sát môi trường xử lý theo thẩm quyền.

Ông Quang cũng khẳng định hiện nay ước trên địa bàn toàn tỉnh có khoảng 100 lò mổ gia cầm, gia súc lậu và “nóng” nhất đang diễn ra ở các huyện Trảng Bom, Thống Nhất, TP Biên Hòa. Trong đó riêng địa bàn P.Long Bình, TP Biên Hòa ước có 60 lò giết mổ lậu!

Theo cơ quan thú y Đồng Nai, các lò mổ lậu thường nằm ngay trong khu dân cư, không đảm bảo điều kiện giết mổ và không theo quy trình đảm bảo vệ sinh. Heo được giết mổ ngay dưới sàn đất lẫn lộn với nước rửa, huyết và phân động vật rất dễ bị nhiễm vi sinh.

Các lò mổ lậu thường tiếp nhận heo từ các thương lái hoặc đầu nậu nhỏ, đa số là heo không rõ nguồn gốc. Sau khi giết mổ cũng không có dấu kiểm dịch của thú y mà được vận chuyển trực tiếp đến các chợ hoặc đầu mối tiêu thụ mà các cơ quan chức năng không thể kiểm soát được.

Theo ông Quang, chỉ một mình thú y không thể nào kiểm soát được lò mổ lậu. Trong quy hoạch chăn nuôi, UBND tỉnh đã giao rất rõ việc kiểm tra kiểm soát là trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Có thể vì lý do này lý do khác địa phương chưa làm rốt ráo nên đã ảnh hưởng việc sắp xếp các lò giết mổ. “Bởi khi sắp xếp lò mổ theo quy hoạch ở từng địa bàn để kêu gọi doanh nghiệp vào đầu tư dây chuyền giết mổ an toàn thì họ e ngại lò mổ lậu còn tồn tại nên họ bung ra” - ông Quang giải thích.

Dữ liệu: trần mạnh, Đồ họa: vĩ cường Lò mổ hiện đại đóng cửa, hoạt động cầm chừng Trong khi những lò mổ lậu hoạt động rầm rộ thì những lò mổ trong quy hoạch với dây chuyền giết mổ hiện đại lại hoạt động cầm chừng. Tại cơ sở giết mổ Thy Thọ (xã Bầu Trâm, thị xã Long Khánh, Đồng Nai), đầu tư quy trình giết mổ hiện đại từ năm 2012. Thế nhưng hiện có 3/8 dây chuyền tại cơ sở này hoạt động khoảng hai tiếng mỗi ngày, với công suất khoảng 50 con heo. “Tình trạng này kéo dài hơn hai năm nay rồi, lò mổ luôn thiếu heo để hoạt động nên chỉ cầm chừng đợi các cơ quan nhà nước thực hiện đúng cam kết của họ” - ông Nguyễn Quang Thọ, chủ cơ sở giết mổ gia súc tập trung Thy Thọ, buồn rầu cho biết. “Lời hứa” mà ông Thọ nói đến chính là cam kết mà Sở NN&PTNT và chính quyền thị xã Long Khánh, xã Bầu Trâm đã hứa với ông từ năm 2012. Khi đó, dự án “Cạnh tranh ngành chăn nuôi và an toàn thực phẩm” (gọi tắt là LIFSAP) do Ngân hàng Thế giới tài trợ chọn Đồng Nai là một trong những địa phương thí điểm thực hiện chuỗi sản xuất thịt an toàn từ trang trại đến bàn ăn. Lò mổ truyền thống tại các địa phương (đa số là lậu) là một trong những vấn đề gây mất an toàn vệ sinh thực phẩm nhất do người dân giết mổ dưới sàn rất mất vệ sinh. Dự án Lifsap chỉ tài trợ cho các địa phương cam kết dẹp bỏ hết các lò mổ không đạt tiêu chuẩn, đồng thời tài trợ cho các lò mổ theo phương pháp mổ treo (treo heo sau khi thọc tiết lên giá để mổ, không tiếp đất) khoản tiền 30.000 USD để xử lý môi trường. Có sự cam kết của các cơ quan chức năng, dự án Lifsap kêu gọi ông Nguyễn Quang Thọ đang là chủ một lò mổ nhỏ nằm ngay trong khu dân cư tại thị xã Long Khánh đầu tư một lò mổ hiện đại. Mua 2ha đất tại vùng quy hoạch và đầu tư thêm trên 5 tỉ đồng xây dựng khu giết mổ hiện đại, thế nhưng hoạt động từ năm 2013 đến nay, ngày nhiều nhất cơ sở này chỉ giết mổ được 70 con heo, trong khi công suất thiết kế của dây chuyền lên tới 250 con/ngày. Nguyên nhân vì thị xã Long Khánh vẫn để các lò mổ không đủ điều kiện hoạt động. Với vị trí nằm ngay trong khu dân cư, không phải đầu tư hệ thống giàn treo và xử lý môi trường nên giá công giết mổ tại lò lậu thấp hơn 10.000-20.000 đồng/con heo so với cơ sở Thy Thọ, do đó các thương lái thường chọn đưa heo về đây giết mổ. Cũng rơi vào tình cảnh làm không đủ chi phí là cơ sở giết mổ tập trung Khang Thùy (huyện Cẩm Mỹ) hay thậm chí là Nhà máy chế biến thực phẩm Đồng Nai (D&F), thuộc Tổng công ty Công nghiệp thực phẩm Đồng Nai. Khánh thành vào cuối năm 2007 tại Trảng Bom (Đồng Nai), D&F có vốn đầu tư 70 tỉ đồng với hai dây chuyền giết mổ gia súc và gia cầm hiện đại nhập khẩu từ châu Âu. Trong đó, dây chuyền giết mổ heo với công suất 100 con/giờ và dây chuyền giết mổ gà công suất 2.000 con/giờ. Thế nhưng tình trạng lò mổ lậu nở rộ là một trong những nguyên nhân khiến nhà máy này ngưng hoạt động từ tháng 4-2014, 70 công nhân làm trong nhà máy phải nghỉ việc.