Thiếu Lâm Tự đi trước thời đại

"Tham thiền trước, luyện công sau" đã luôn là tôn chỉ của Thiếu Lâm Tự, kể từ khi Bồ Đề Đạt Ma truyền thụ thiền học và võ thuật đến nhà chùa, 30 năm sau khi ngôi cổ tự này được thành lập vào thời Bắc Ngụy. 

Hình tượng Bồ Đề Đạt Ma diện bích 9 năm (ngồi đối diện vách đá 9 năm) để tu hành, rồi giác ngộ cũng là biểu tượng cho yếu tố thiền - võ của hàng trăm thế hệ tăng nhân Thiếu Lâm Tự. 

Và đến ngày nay, các chuyên gia thể thao đương đại lại nhận ra yếu chỉ thiền - võ mà Thiếu Lâm Tự luôn đề cao, hóa ra chính là sự đi trước thời đại. 

Từ sự lan tỏa của yoga, phương thức tĩnh tọa, cho đến phong trào chạy bộ chánh niệm, hay những phương pháp thanh lọc tâm trí, rèn luyện sức khỏe tinh thần của giới thể thao đỉnh cao ngày nay, tất cả đều có chung một nguồn gốc: Thiền học.

Bồ Đề Đạt Ma chính là tổ sư của Thiền - Võ, cũng có thể xem là người đầu tiên kết hợp yếu tố thiền và rèn luyện thể chất lại với nhau.

Giới khoa học ngày nay đã có nhiều nghiên cứu về lịch sử phát triển của Thiếu Lâm Tự, và đưa ra lý giải vì sao ngôi cổ tự này lại vượt trội lên mọi võ phái giàu truyền thống khác của Trung Quốc để trở thành "Thái Sơn Bắc Đẩu" trong văn hóa võ thuật đại lục. 

Giáo sư Peter Lorge, tác giả cuốn Chinese Martial Arts: From Antiquity to the Twenty-First Century giải thích:

"Chính bản sắc tôn giáo đã giúp Thiếu Lâm khác biệt với nhiều võ phái thuần dân gian. Việc luyện võ không chỉ để chiến đấu mà còn để “quán chiếu” bản thân. Khái niệm “thiền trong từng động tác” khiến các bài quyền Thiếu Lâm có cả giá trị tinh thần, không chỉ là phương pháp đối kháng".

Trong nhiều thế kỷ, triết lý này tiếp tục được bồi đắp. Các bài quyền như Lục Hợp Quyền, La Hán Quyền hay những phương pháp nội công về sau đều nhấn mạnh nhịp thở, sự đều đặn, khả năng chuyển từ tĩnh sang động mà không đứt đoạn. 

Nói cách khác, người học được rèn sự tỉnh thức (mindfulness) ngay trong vận động mạnh mẽ. Thực chất này khiến Thiếu Lâm tồn tại bền vững dù lịch sử thăng trầm, chiến tranh hay biến động chính trị.

Phù hợp với tư duy thể thao hiện đại

Điều thú vị là bước sang thế kỷ XXI, triết lý Thiền - Võ lại cho thấy sự phù hợp bất ngờ với các trào lưu sức khỏe đương đại. Khi yoga, thiền chánh niệm (mindfulness meditation) và các môn kết hợp thân - tâm trở nên phổ biến toàn cầu, người ta mới nhìn lại Thiếu Lâm và nhận thấy những nguyên lý tương đồng đã được vận dụng từ hàng trăm năm trước.

Giới chuyên gia sức khỏe thể thao phương Tây ngày nay thường đề cập đến mối liên hệ này.

Tiến sĩ Jon Kabat-Zinn - người đưa khái niệm “mindfulness” vào y khoa hiện đại - từng nhận xét trong Full Catastrophe Living (Delta Press, 1990) rằng cách rèn luyện tâm trí của thiền giúp các hoạt động thể chất trở nên hiệu quả hơn, theo một cách "không thể lý giải bằng những con số". 

So với yoga, Thiền - Võ có sự khác biệt về hình thái: yoga thiên về kéo giãn, cân bằng và nhịp thở chậm, trong khi Thiền Võ đặt thiền định vào những chuyển động mạnh, nhanh và có tính đối kháng. 

Tuy nhiên, cả hai đều hướng đến mục tiêu tái lập sự thống nhất giữa thân thể và tâm trí. Hơi thở từ bụng, sự tập trung vào trọng tâm cơ thể (đan điền trong Thiếu Lâm, muladhara hay manipura trong yoga), và thần trí thông suốt - mang đến sức khỏe tinh thần tuyệt đối cho người tập luyện thể thao

Cần nói rõ, "thiền" của các võ tăng Thiếu Lâm Tự không chỉ đơn thuần là ngồi tĩnh tọa, hay đến mức diện bích khổ tu như Bồ Đề Đạt Ma sư tổ. 

Thiền của Thiếu Lâm đến từ chính lối sống của các tăng nhân, với tôn chỉ tự túc mọi việc canh nông, đồng áng.

Nơi nhà chùa tọa lạc là ngọn Tung Sơn, được tôn xưng là nơi "Biện Lạc lưỡng kinh, kỳ nội danh sơn", với núi non hùng vĩ, đường đi hiểm trở, nhưng đậm vẻ thiên nhiên và không khí trong lành. 

Chính ở nơi như vậy, tôn chỉ Thiền - Võ của các võ tăng Thiếu Lâm Tự trở nên vô cùng phù hợp, giúp họ thuận lợi hơn trong việc tu dưỡng công phu, rèn luyện thân thể.

Để so sánh, những hoạt động leo núi, hiking, trekking của thể thao ngày nay bản chất là để tạo một điều kiện tập luyện tương tự như vậy, hòng giữ cho đầu óc, tâm trí được thảnh thơi, thông suốt. 

Có thể thấy, yếu chỉ Thiền - Võ của Thiếu Lâm Tự đã giúp nhà chùa đi trước thời đại đến cả ngàn năm, lý giải vì sao họ vẫn đứng vững qua hàng nhiều thế hệ, triều đại, qua những phen phong ba bão táp, hay các tranh luận của giới võ thuật chuyên nghiệp ngày nay. 

Cựu trụ trì Thiếu Lâm Tự bị bắt, người dân tò mò hoạt động hiện tại của ngôi chùa danh tiếng

Việc sư Thích Vĩnh Tín, cựu trụ trì Thiếu Lâm Tự, bị bắt làm dấy lên sự quan tâm của người hâm mộ võ thuật với ngôi chùa danh tiếng này.