Theo Đài CNN ngày 4-11, cựu Phó tổng thống Mỹ Dick Cheney, người từng được xem là một trong những phó tổng thống quyền lực nhất trong lịch sử nước này, đã qua đời ở tuổi 84 do biến chứng viêm phổi và bệnh tim mạch.

Ông phục vụ dưới thời Tổng thống George W. Bush trong hai nhiệm kỳ 2001 - 2009.

Từ vùng núi Wyoming đến trung tâm quyền lực Washington

Richard Bruce Cheney sinh ngày 30-1-1941 tại bang Nebraska, lớn lên ở thị trấn nhỏ Casper, Wyoming.

Từng theo học tại Đại học Yale, sau đó bỏ học giữa chừng, và hai lần bị bắt vì lái xe trong tình trạng say rượu, cuộc đời ông rẽ sang hướng khác khi quyết tâm thay đổi bản thân và kết hôn với người bạn thời trung học Lynne Vincent.

Sau khi lấy bằng cử nhân và thạc sĩ chính trị học tại Đại học Wyoming, ông bắt đầu con đường chính trị dưới thời chính quyền Tổng thống Richard Nixon, rồi trở thành Chánh văn phòng Nhà Trắng dưới thời Tổng thống Gerald Ford - khi chỉ mới 34 tuổi.

Ông được bầu làm nghị sĩ bang Wyoming năm 1978 và phục vụ sáu nhiệm kỳ liên tiếp, nổi tiếng với lập trường bảo thủ cứng rắn.

Năm 1989, ông Cheney được Tổng thống George H.W. Bush bổ nhiệm làm Bộ trưởng Quốc phòng, chỉ đạo thành công chiến dịch "Bão táp sa mạc" đẩy quân Iraq khỏi Kuwait.

Sau thời gian làm Giám đốc điều hành Tập đoàn năng lượng Halliburton, ông trở lại chính trường khi được Tổng thống George W. Bush chọn làm Phó tổng thống.

Hãng tin AFP nhận định ông đã biến vị trí Phó tổng thống - vốn được xem là vai trò mang tính hình thức - trở thành một trung tâm quyền lực thực sự trong Nhà Trắng.

Ông nhanh chóng trở thành "bộ não chiến lược" của chính quyền, với tầm ảnh hưởng vượt xa hầu hết những người tiền nhiệm.

Ông là người ủng hộ mạnh mẽ cuộc chiến Iraq năm 2003, và là một trong những quan chức cứng rắn nhất của chính quyền Bush khi cảnh báo về "mối đe dọa từ kho vũ khí hủy diệt hàng loạt" mà Iraq bị cáo buộc sở hữu.

Tuy nhiên không có loại vũ khí nào như vậy được tìm thấy, khiến ông và chính quyền Mỹ khi đó hứng chịu chỉ trích dữ dội. Dù vậy ông chưa bao giờ tỏ ra hối tiếc, khẳng định "đó là điều đúng đắn lúc ấy, và tôi vẫn tin là đúng cho đến giờ".

Biểu tượng bảo thủ và bước ngoặt cuối đời

Trung thành tuyệt đối với Tổng thống Bush, ông Cheney được xem là người định hướng chính sách đối ngoại của Mỹ trong giai đoạn khủng hoảng. Tuy nhiên với giới cánh tả, ông trở thành "hình tượng bị ghét" vì đại diện cho chủ nghĩa tân bảo thủ và cách tiếp cận quân sự hóa.

Khi rời Nhà Trắng năm 2009, ông bị Đảng Dân chủ phản đối dữ dội và chỉ có 31% người Mỹ ủng hộ. Dù vậy, trong mắt người cùng phe, ông Cheney vẫn là hiện thân của tinh thần quyết đoán và lòng trung thành tuyệt đối với nước Mỹ sau vụ khủng bố 11-9.

Những năm cuối đời, trái ngược với hình ảnh "người thép" thời chiến, ông Cheney xuất hiện nhiều hơn cùng gia đình và công khai bảo vệ quyền tự do cá nhân, đặc biệt sau khi con gái ông - Mary - công khai là người đồng tính.

"Tự do nghĩa là tự do cho tất cả mọi người. Ai cũng có quyền lựa chọn cuộc sống của mình", ông từng nói.

Dù vẫn giữ lập trường bảo thủ, cựu Phó tổng thống dần tách khỏi Đảng Cộng hòa dưới thời ông Trump.

Ông công khai gọi ông Trump là "kẻ hèn nhát" và "mối đe dọa lớn nhất với nền cộng hòa Mỹ", trong khi con gái ông - nghị sĩ Liz Cheney - đánh mất ghế Quốc hội vì phản đối ông Trump sau vụ bạo loạn Điện Capitol năm 2021.

Năm 2024, trong một động thái mang tính biểu tượng, ông Cheney tuyên bố ủng hộ bà Kamala Harris, ứng viên Đảng Dân chủ, nói rằng đó là "nghĩa vụ đặt đất nước lên trên đảng phái".

Từ cậu trai vùng núi Wyoming đến vị Phó tổng thống quyền lực bậc nhất, cựu Phó tổng thống Mỹ Dick Cheney sống trọn cuộc đời trong thế giới chính trị - nơi ông vừa được ngưỡng mộ, vừa bị chỉ trích.

Ông qua đời, để lại di sản phức tạp: một chính khách bảo thủ kiên định, đồng thời là một nhân vật không thể tách rời khỏi những bước ngoặt lớn nhất của nước Mỹ đầu thế kỷ 21.

Cựu phó tổng thống Mỹ Dick Cheney xuất bản hồi ký

TTO - Báo The New York Times ngày 23-6 cho biết cựu phó tổng thống Mỹ Dick Cheney vừa ký một hợp đồng xuất bản trị giá 2 triệu USD để xuất bản cuốn hồi ký về hậu trường chính trị của ông.