Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Trương Khắc Nguyên Minh - Phó tổng giám đốc Prodezi Long An - đánh giá việc chuyển đổi từ khu công nghiệp (KCN) truyền thống sang KCN sinh thái không còn là lựa chọn mang tính hình thức, mà sẽ sớm trở thành chuẩn mực bắt buộc cho các doanh nghiệp.

Xây dựng hệ sinh thái công nghiệp bền vững cho nhà đầu tư FDI 

*Thưa ông, các chuẩn mực ESG hay cơ chế CBAM (cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) đang tác động trực tiếp thế nào đến quyết định "đến và ở lại" của các nhà đầu tư FDI tại Việt Nam hiện nay?

- Để hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26, Việt Nam không thể chỉ dừng lại ở các giải pháp kỹ thuật đơn lẻ, mà cần một cuộc chuyển đổi toàn diện về mô hình phát triển công nghiệp. Việc chuyển đổi từ KCN truyền thống sang KCN sinh thái vì thế không còn là lựa chọn mang tính hình thức, mà sẽ sớm trở thành chuẩn mực bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn tiếp cận các chuỗi cung ứng toàn cầu và những thị trường cao cấp như EU, Bắc Mỹ hay Nhật Bản.

Các FTA thế hệ mới cùng các cơ chế thương mại như CBAM và các chuẩn mực ESG đang đặt ra yêu cầu ngày càng rõ ràng về minh bạch hóa và giảm phát thải khí nhà kính; truy xuất nguồn gốc nguyên vật liệu và chuỗi cung ứng; tăng tỉ trọng năng lượng tái tạo và áp dụng hạ tầng sản xuất tuần hoàn, tiết kiệm tài nguyên.

Trong quá trình làm việc với nhà đầu tư, chúng tôi nhận thấy nhu cầu thực tế ngày càng cụ thể hơn như không chỉ là hạ tầng chất lượng cao, mà còn cần điện ổn định, nước sạch, viễn thông tốc độ cao; không chỉ gần cảng hay đô thị lớn, mà phải bảo đảm nguồn nhân lực phù hợp; không chỉ ưu đãi thuế, mà cần các gói hỗ trợ phù hợp với từng ngành nghề. 

Nhiều doanh nghiệp tìm kiếm nhà xưởng xây sẵn, kết nối với tư vấn và nhà thầu uy tín, hỗ trợ thủ tục pháp lý nhanh chóng, hệ sinh thái xã hội đi kèm, tiếp cận vốn xanh, năng lượng tái tạo và đặc biệt quan tâm đến việc tham gia cộng sinh công nghiệp để tối ưu hóa dòng nguyên vật liệu, chất thải và năng lượng trong nội khu.

Điều này đòi hỏi giá trị của KCN không nằm ở diện tích đất cho thuê, mà ở khả năng kiến tạo hệ sinh thái giúp nhà đầu tư phát triển bền vững.

*Vậy để thích ứng với các nhà đầu tư thế hệ mới, các KCN buộc phải chuyển đổi ra sao?

- Bước chuyển tất yếu để một KCN đón đầu FDI thế hệ mới là dịch chuyển từ vai trò "cho thuê đất" sang mô hình "nền tảng tích hợp dịch vụ". Trọng tâm của mô hình này là đầu tư bền vững, cộng sinh công nghiệp và tạo nền tảng kết nối dịch vụ. Ba giá trị này gắn kết chặt chẽ, tạo thành một hệ sinh thái kiến tạo giá trị tổng thể, nơi các nhà đầu tư không chỉ phát triển riêng lẻ mà cùng nhau vận hành, chia sẻ nguồn lực và tăng trưởng bền vững. 

Trong đó, cộng sinh công nghiệp đóng vai trò nền tảng cốt lõi, là cách tiếp cận chiến lược nhằm tái cấu trúc toàn bộ dòng năng lượng - vật chất - nước trong nội khu và liên khu, hướng tới chuyển hóa chất thải, phụ phẩm của doanh nghiệp này thành đầu vào hoặc tài nguyên có giá trị cho doanh nghiệp khác, qua đó tối ưu hiệu quả của mô hình kinh tế tuần hoàn.

Cần những "cú hích" chính sách cho khu công nghiệp thế hệ mới

*Các hành lang chính sách hiện hành đang tác động ra sao đến việc phát triển mô hình KCN sinh thái?

- Tuy đã có những nền tảng pháp lý ban đầu như Nghị định 35/2022/NĐ-CP, việc triển khai mô hình KCN sinh thái trên thực tế vẫn đặt ra một số thách thức trong giai đoạn đầu.

Do mô hình còn tương đối mới, cách tiếp cận và áp dụng các tiêu chí trong quá trình triển khai vẫn đang được hoàn thiện, dẫn đến những khác biệt nhất định trong thực tiễn. Ngoài ra việc triển khai cơ chế cộng sinh công nghiệp, bao gồm trao đổi và tái sử dụng phế phẩm, chất thải hay thu hồi năng lượng giữa các doanh nghiệp, vẫn cần thêm hướng dẫn cụ thể về quy trình và thủ tục cấp phép để có thể áp dụng hiệu quả trong thực tế.

Mặc dù mô hình KCN sinh thái được xem là xu hướng phát triển dài hạn, thực tế các dự án triển khai sớm thường phải chấp nhận mức đầu tư ban đầu cao và rủi ro chuyển đổi lớn hơn. Trong bối cảnh đó, hiệu quả của mô hình phụ thuộc chủ yếu vào năng lực tài chính, quản trị và tầm nhìn dài hạn của chủ đầu tư trong giai đoạn đầu triển khai.

*Vậy để gỡ bỏ các rào cản để mô hình KCN sinh thái tiên phong được nhân rộng, cần những cú hích chính sách như thế nào, thưa ông?

- Để mô hình KCN sinh thái có thể triển khai hiệu quả và từng bước được nhân rộng, yếu tố quan trọng là tiếp tục hoàn thiện khung triển khai và cơ chế hỗ trợ phù hợp với thực tiễn. Trước hết, việc xây dựng và thống nhất bộ tiêu chí áp dụng cho KCN sinh thái và cộng sinh công nghiệp, có tham chiếu các thông lệ và hướng dẫn quốc tế, sẽ giúp tạo sự đồng bộ trong cách tiếp cận và triển khai.

Bên cạnh đó, việc đơn giản hóa quy trình, tăng cường cơ chế quản trị dữ liệu và hỗ trợ ứng dụng các nền tảng số trong quản lý, vận hành sẽ góp phần nâng cao hiệu quả triển khai mô hình. 

Về dài hạn, các cơ chế hỗ trợ phù hợp, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính và vận hành, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo động lực để doanh nghiệp chủ động tham gia các mô hình cộng sinh công nghiệp, qua đó thúc đẩy quá trình chuyển đổi theo hướng bền vững ở cấp độ khu công nghiệp và doanh nghiệp.

Hơn 2.600 công nhân của doanh nghiệp FDI đóng cửa sẽ được nhận lương tháng 13

Hơn 2.600 công nhân mất việc sau khi công ty vốn Hàn Quốc ngưng hoạt động sẽ được nhận lương tháng 13 sau buổi làm việc giữa các bên liên quan.