Mới đây, trong ngày đầu thực hiện, đợt kiểm soát nồng độ cồn trên toàn quốc vào ngày 18-10, cảnh sát giao thông đã phát hiện 3.829 trường hợp vi phạm. 

Nên chăng ngoài việc xử phạt tiền đối với người vi phạm giao thông, cần có thêm hình thức chế tài khác để đảm bảo răn đe? PGS.TS Nguyễn Đức Lộc gửi đến Tuổi Trẻ Online bài viết chia sẻ thêm xung quanh vấn đề này.

Phạt tiền kèm lao động công ích mới đủ sức răn đe?

Tình trạng vi phạm giao thông ở các đô thị lớn vẫn còn phổ biến như vượt đèn đỏ, đi ngược chiều, lấn chiếm vỉa hè… Những hành vi này diễn ra hằng ngày, dù người vi phạm bị phạt tiền rất nghiêm khắc nhưng dường như chưa đủ sức răn đe.

UBND TP.HCM vừa được giao nghiên cứu, đề xuất bổ sung lao động công ích vào hình thức xử phạt giao thông. 

Thực tế cho thấy, Luật Giao thông đã quy định đầy đủ về hành vi vi phạm và mức phạt. Nhưng phạt tiền, hình thức xử phạt chủ yếu hiện nay, xem ra chưa đủ để người vi phạm thay đổi thói quen lâu nay.

Điều quan trọng hơn, nếu chỉ phạt tiền có thể chưa tạo ra sự liên kết giữa hành vi vi phạm và hậu quả của nó đối với cộng đồng. 

Người vi phạm nộp tiền, nhận biên lai đóng phạt xong, rồi có khi tiếp tục vi phạm. Không có "trải nghiệm" nào giúp họ nhận ra rằng việc đi ngược chiều có thể khiến người khác gặp nguy hiểm, hay việc chiếm vỉa hè khiến người khuyết tật không thể đi lại.

Đó là một trong những lý do lao động công ích cần được đưa vào nghiên cứu như một công cụ xử phạt có tính giáo dục cao hơn, đồng thời để tăng cường hiệu quả răn đe.

Điểm khác biệt cơ bản của lao động công ích so với phạt tiền nằm ở chỗ nó đòi hỏi người vi phạm phải xuất hiện tại không gian công cộng - quét đường, dọn rác, trồng cây - dưới sự quan sát của cộng đồng. 

Đây là hình thức xử phạt mang lại hiệu quả đáng kể.

Những "trải nghiệm" để người vi phạm "nhớ lâu" hơn

Với nhiều người, yếu tố "thể diện" đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh hành vi. Cảm giác bị quan sát, bị đánh giá khi đang thực hiện lao động công ích tạo ra tác động tâm lý lâu dài hơn nhiều so với việc nộp một khoản tiền phạt.

Kinh nghiệm từ Singapore và một số bang của Mỹ cho thấy, người vi phạm giao thông thường được yêu cầu mặc áo phản quang và làm việc tại các địa điểm công cộng như công viên, trạm xe buýt, hay ngã tư đông đúc. 

Mục tiêu không phải để "làm mất thể diện" của họ, mà để họ nhận thức được rằng hành vi cá nhân không chỉ ảnh hưởng đến bản thân mà còn tác động đến nhiều người xung quanh. 

Quan trọng hơn, lao động công ích tạo ra trải nghiệm trực tiếp giúp người vi phạm hiểu rõ hậu quả hành động của mình.

Giá trị giáo dục của lao động công ích nằm ở sự kết nối giữa hành vi và hậu quả. Khi một người bị phạt vì đỗ xe trên vỉa hè và được giao nhiệm vụ quét dọn chính con đường đó, họ sẽ trực tiếp quan sát những người đi bộ phải luồn lách ra lòng đường, vì bị chiếm không gian di chuyển an toàn.

Cũng chính trải nghiệm này mang lại sự thấu hiểu và người vi phạm học được bài học sâu sắc nhất qua những gì họ tự mình trải qua và quan sát.

Với hình thức xử phạt bổ sung này, người tham gia giao thông không chỉ có trách nhiệm hơn với bản thân mình mà còn với không gian công cộng.

Xe máy nối đuôi chạy ngược chiều ở TP.HCM, nhiều đường thành 'làn' riêng của người vi phạm

Ở TP.HCM, nhất là giờ cao điểm, không khó bắt gặp hình ảnh hàng dài xe máy nối đuôi nhau chạy ngược chiều trên các tuyến đường ở cả trung tâm và vùng ven. Nguyên nhân do đâu?