Người dân dọn cỏ tại khu mộ ấp Đồng Sổ, thị trấn Lai Uyên, huyện Bàu Bàng, Bình Dương - Ảnh: TỰ TRUNG

Theo phản ảnh của người dân, nhiều năm nay trên địa bàn thị trấn Lai Uyên, huyện Bàu Bàng, Bình Dương tồn tại những khu nghĩa địa với hàng ngàn ngôi mộ không xác định danh tính.

Làm khu công nghiệp, phát hiện hơn 2.000 bộ hài cốt

Nghĩa địa khu phố Đồng Sổ, thị trấn Lai Uyên là một khu đất hoang vu, cỏ dại, dây leo mọc um tùm, nhưng ít ai ngờ bên trong đó lại có đến 700 ngôi mộ. Hầu hết chỉ được đánh số từ 1 đến 700, không một dòng tên, ngày sinh, ngày mất.

Chị Nguyễn Thị Thanh Lan, sống gần khu vực này, cho biết: "Đây là một nghĩa địa bỏ hoang. Ngày tết, lễ thanh minh cũng không có người đến dọn dẹp, tảo mộ".

Tương tự, tại nghĩa trang nhân dân khu phố Cầu Sắn, thị trấn Lai Uyên, nằm bên những ngôi mộ của người dân được chăm sóc sạch sẽ, khang trang là hai khu mộ vắng chủ ngập trong cỏ dại.

Bên ngoài khu mộ là tấm bia ghi: "Khu mộ vắng chủ di dời từ Khu công nghiệp Bàu Bàng mở rộng của Becamex". Tổng cộng nơi này có tới 2.161 ngôi mộ không ghi tên.

Ông Nguyễn Thái Bình, giám đốc Xí nghiệp phát triển công nghiệp và đô thị Bàu Bàng (thuộc Tập đoàn Becamex), cho biết số mộ vắng chủ tại hai nghĩa địa trên là do xí nghiệp tìm thấy trong khi làm các khu công nghiệp trên địa bàn và quy tập về đây.

"Khi được giao đất làm dự án, chúng tôi kết hợp với cơ quan chức năng để rà phá bom mìn, làm sạch đất. Khi đó phát hiện các ngôi mộ nên bốc dỡ hài cốt, di dời về đây" - ông Bình nói thêm.

Cũng theo ông Bình, xí nghiệp có lưu trữ hình ảnh, hồ sơ, đánh dấu tọa độ, bản đồ vị trí khai quật, có thể hỗ trợ công tác xác minh hài cốt khi cần thiết.

Khả năng có hài cốt liệt sĩ?

Giữa năm 2019, một nhóm cựu chiến binh thuộc Sư đoàn 7, Quân đoàn 4 trở lại địa bàn Bình Dương tìm hài cốt đồng đội. Nhờ người dân địa phương hỗ trợ, họ đã tiếp cận hai nghĩa địa vắng chủ nói trên.

Ngày 9-9-2019, đoàn công tác gồm đại diện phòng chính sách Quân đoàn 4, các tướng lĩnh, cựu chiến binh từng đóng quân, tác chiến trên chiến trường Bình Dương đã trực tiếp đến thực địa để tìm hiểu.

Trung tướng Lê Nam Phong, nguyên sư đoàn trưởng Sư đoàn 7, xác định đây chính là khu vực mà đơn vị do ông chỉ huy đã có thời gian bám trụ chiến đấu. Thời điểm đó có rất nhiều đồng đội hi sinh nằm lại mảnh đất này.

Ông Phong cho rằng cần tiến hành nhanh các bước để xác minh: "Nếu đó đúng là hài cốt liệt sĩ thì phải đưa anh em về nghĩa trang liệt sĩ, thực hiện các chế độ chính sách".

Theo ông Trần Quốc Tiến - cán bộ hưu trí địa phương, nguyên chính trị viên trung đội vũ trang tuyên truyền tỉnh Bình Dương, trong kháng chiến chống Mỹ, khu vực này là vùng trắng bị ném bom, oanh kích thường xuyên, hầu như không có dân sinh sống.

Có những đêm địch bắn liên tục 500-600 trái pháo, sáng ra đi kiểm tra chỉ thấy thú rừng trúng pháo.

"Hồi đó, bộ đội mình hi sinh không biết bao nhiêu mà kể. Có những trận địch bắn phá ác liệt quá, anh em hi sinh mà đến ba bốn ngày sau mới chôn được. Nhiều thi thể đã bắt đầu phân hủy trương sình, phải tưới rượu lên rồi lấp đất lại" - ông Tiến bùi ngùi.

Theo đánh giá của các cựu chiến binh, rất nhiều khả năng trong số mộ vắng chủ ở Lai Uyên, Bàu Bàng có hài cốt của các anh hùng liệt sĩ.

Ông Vũ Đức Hân - cựu chiến binh Sư đoàn 7, người từng có thâm niên nhiều năm tham gia quy tập hài cốt liệt sĩ ở chiến trường Campuchia - nhận định: "Thông tin từ xí nghiệp phụ trách khai quật cho thấy các hài cốt khi được tìm thấy đều không có dấu vết của quan tài. Trong khi theo tập tục của dân Nam Bộ, nhà dù nghèo cách mấy khi chết cũng có tấm áo quan.

Chỉ có bộ đội đánh trận hi sinh mới phải chôn mình không. Ngoài ra, nơi đây vốn là vùng chiến sự, đồng bào phần lớn di tản, nếu có người dân thiệt mạng thì con số không thể lên đến mấy ngàn người".

Trước mắt, trong thời gian chờ xác minh nguồn gốc các khu mộ, các cựu chiến binh Sư đoàn 7 đề nghị chính quyền địa phương, ngành lao động - thương binh và xã hội có kế hoạch quản lý các khu mộ.

Bên cạnh đó, cần có bước chỉnh trang, cắt cỏ, dọn dẹp xung quanh các khu mộ để đảm bảo vệ sinh môi trường.

Cần xác minh nhanh, thận trọng

Các cựu chiến binh đối chiếu bản đồ tác chiến năm xưa để xác định nơi đồng đội hi sinh - Ảnh: TỰ TRUNG

Đại tá Phan Bá Tuyết, phó chủ nhiệm chính trị Quân đoàn 4, cũng đồng tình với nhận định khu vực tìm thấy mộ vắng chủ trùng khớp với địa bàn chiến đấu năm xưa của Sư đoàn 7. Do vậy, trong số hài cốt tìm được chắc chắn có hài cốt liệt sĩ.

Ông Tuyết cho hay sẽ đề nghị Sư đoàn 7 trích lục toàn bộ danh sách liệt sĩ hi sinh trong giai đoạn từ năm 1963-1975 trên địa bàn Bình Dương.

Ngoài ra, trích lục thêm sơ đồ đóng quân, vị trí chôn cất liệt sĩ trong từng trận đánh. Trên cơ sở đối chiếu các sơ đồ này với sơ đồ quy tập hài cốt của phía Công ty Becamex, nếu có sự trùng khớp thì có thể khẳng định sơ bộ đó là hài cốt liệt sĩ.

Tuy nhiên, cũng theo ông Tuyết, để khẳng định và công nhận hài cốt liệt sĩ, trả lại tên cho các ngôi mộ chưa ghi danh còn cần thêm nhiều khâu, trong đó có việc xác minh thêm các di vật được tìm thấy cạnh hài cốt khi khai quật.

Phát hiện hơn 2.800 ngôi mộ không ghi danh nghi có hài cốt liệt sĩ ở Bình Dương

TTO - Những ngôi mộ không ghi danh trên được phát hiện ở địa bàn thị trấn Lai Uyên, huyện Bàu Bàng, tỉnh Bình Dương.