Lấy tên gọi Đi từ trong ra, triển lãm của Trần Lê Nam đang diễn ra tại Art Space, Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam (Hà Nội), mang đến xúc cảm đặc biệt, với những bức tranh trừu tượng phơi bày những nỗi niềm riêng tư của con người đã trải nhiều cảnh đời.

Trần Lê Nam: Từ chiến trường tìm về hội họa

Con đường hội họa của Trần Lê Nam qua những gì anh sẻ chia cùng Tuổi Trẻ Online cho thấy trên ấy là một người nghệ sĩ đầy đam mê và kiên định.

Trần Lê Nam sinh năm 1962, trong một gia đình quân nhân, lớn lên trong một "quân khu" ở Hà Nội. Dù là con liệt sĩ, "giai quân khu" ấy lớn lên đã xin nhập vào đoàn binh đi chiến đấu ở mặt trận Tây Nam đầu những năm 1980.

Xuất ngũ sau 4 năm chiến đấu ở Campuchia, trở về Hà Nội, người lính dạn dày gió sương ấy muốn trở lại với niềm đam mê vẽ từ thuở nhỏ. 

Anh tìm theo học các lớp mỹ thuật quần chúng buổi tối ở rạp Kim Môn xưa (88 Hàng Buồm ngày nay), học với họa sĩ Phạm Viết Song - người thầy của bao lớp họa sĩ.

Được những người thầy khó tính ghi nhận về kỹ thuật hình họa vững vàng, nhưng rủi phận, anh nhớ nhầm lịch thi, đành gác lại giấc mộng mỹ thuật Yết Kiêu. 

Những năm đầu đổi mới, đất nước còn vô cùng khó khăn, Trần Lê Nam phải gác luôn cả niềm đam mê vẽ để lao vào cuộc mưu sinh.

Những năm ấy không mang lại cho anh nhiều tiền bạc nhưng cho cơ hội rèn giũa cho mình một con mắt thẩm mỹ tốt. Tới một ngày, những xúc cảm hội họa no đủ, Trần Lê Nam cầm bút vẽ trở lại, như một "mệnh lệnh từ trái tim" không thể chối từ.

Nghệ thuật là tiếng nói cho thân phận con người

Anh trở về mái nhà xưa ở Hà Nội, bắt đầu với những bức hiện thực, rồi mon men sang bán trừu tượng. Giai đoạn ấy (khoảng cuối 1990, đầu những năm 2000), anh vẽ bức nào là bán hết ngay.

Nhưng anh vẫn tiếp tục tìm kiếm một phong cách phù hợp với khí chất và quan điểm thẩm mỹ riêng của mình. Và anh tìm thấy hội họa trừu tượng.

Mải miết vẽ từ trải nghiệm sống phong phú của mình, đến năm 2005 Trần Lê Nam trình làng những bức tranh trừu tượng đầu tiên trong triển lãm nhóm (Nhóm Exit). Và lần này là Đi từ trong ra, trưng bày vài chục bức tranh anh vẽ từ năm 2018 đến nay.

Theo nhà nghiên cứu mỹ thuật Vũ Huy Thông (Đại học Mỹ thuật Việt Nam), những bức tranh cho thấy hai giai đoạn, hai xu hướng thực hành rõ nét. Từ 2018 đến 2022 là các tác phẩm được tạo hình bằng các nét lớn, các hướng chuyển động hình thành trên bề mặt bức tranh.

Từ 2022 đến 2025 là những bức tranh có bề mặt dày như đắp phù điêu, hòa sắc nhiều màu "câm"; các lớp màu nguyên dày đè lên lớp mỏng sáng màu ở phía dưới tạo độ sâu của không gian, nhất là khi có ánh sáng chiếu vào. Độ sâu ấy cũng là độ sâu trong tâm tưởng con người, những dằn vặt, bức bối và khát vọng bung tỏa.

Khi vẽ, Trần Lê Nam chọn coi trọng vẻ đẹp thô, mộc, khỏe khoắn, coi trọng tính khái quát hơn là chi tiết. Điều đó tạo lên tinh thần phóng khoáng đúng chất lính, chất "giai phố" của anh.

Nhờ thế mà những bức tranh đầy tâm sự vẽ "sự đè nén", "sự nứt vỡ', "sự níu kéo", "sự thoát ra" (tên chuỗi những tác phẩm triển lãm của Trần Lê Nam) không nặng nề, trì kéo. Chúng chỉ nhẹ nhàng, thủ thỉ kể về "thân phận".

Anh nói với Tuổi Trẻ Online: "Cuối cùng, nghệ thuật đều chỉ là câu chuyện về thân phận con người". Anh đặt tên triển lãm Đi từ trong ra cũng là muốn ngụ ý "nghệ thuật phải trình bày được bản chất cốt lõi ẩn dưới vỏ ngoài của hiện thực vật chất".

Họa sĩ Thu Trần mang thơ Nguyễn Huy Thiệp, ‘Xống chụ xon xao’ tri ân Sơn La

Tại quảng trường thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La tối 9-10, giữa hai mái nhà sàn cũ được phủ đầy vải, lụa, tranh, những cuộn tơ sặc sỡ khổng lồ, nghệ sĩ Tây Phong trình diễn thơ Nguyễn Huy Thiệp và truyện thơ ‘Xống chụ xon xao’.