Đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh, Đội Cảnh sát đặc nhiệm, Phòng Cảnh sát hình sự (Công an TP.HCM), cho biết giới trẻ hiện là nhóm dễ trở thành mục tiêu của nhiều chiêu lừa đảo công nghệ cao.

Nhiều thủ đoạn lừa đảo tinh vi

Sáng 6-11, tại Trường đại học Giao thông vận tải TP.HCM diễn ra tọa đàm "Nhận diện và chống tin giả trong kỷ nguyên AI", do báo Tiền Phong phối hợp với nhà trường tổ chức.

Theo đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh, dù hình thức thay đổi liên tục, phần lớn đều xoay quanh một số dạng phổ biến: mạo danh cơ quan nhà nước hoặc thầy cô để yêu cầu cung cấp thông tin, lừa đảo tình cảm qua mạng xã hội, tuyển dụng hoặc việc làm giả, và phát tán đường link chứa mã độc để chiếm quyền điện thoại.

Trong đó, thủ đoạn được gọi là "shipper 0 đồng" đang gia tăng thời gian gần đây. Kẻ gian thường giả danh người giao hàng, thông báo nạn nhân được tặng quà miễn phí và yêu cầu xác nhận nhận hàng.

Lợi dụng tâm lý tò mò, chúng dẫn dụ nạn nhân vào cuộc gọi video, tự xưng là cán bộ điều tra đang xác minh bưu kiện nghi vấn.

Khi nạn nhân lo sợ, đối tượng sẽ yêu cầu phối hợp điều tra ở nơi kín đáo, thậm chí yêu cầu quay video toàn thân hoặc chụp đặc điểm cơ thể để xác minh danh tính.

Sau đó, những hình ảnh nhạy cảm này bị dùng để tống tiền hoặc uy hiếp tinh thần, yêu cầu chuyển khoản hàng trăm triệu đồng.

Hoặc có trường hợp sinh viên bị ép quay video giả cảnh bị bắt cóc để xin tiền gia đình. Một số bạn còn bị lôi kéo đóng vai chuyển tiền hộ mà không biết mình đã tiếp tay cho đường dây lừa đảo.

Theo ông, điểm chung của các vụ việc là kẻ lừa khai thác triệt để tâm lý hoảng loạn, sợ hãi và muốn chứng minh vô tội của nạn nhân để khống chế họ trong thời gian dài.

Không dừng ở các chiêu trò qua mạng xã hội, lừa đảo du học và học bổng giả cũng đang trở thành xu hướng mới nhắm vào tân sinh viên.

Đối tượng tung ra các suất học bổng bí mật hoặc chương trình tài trợ giới hạn, yêu cầu chuyển tiền để chứng thực tài khoản hoặc nâng cấp hồ sơ.

"Nhiều sinh viên tin tưởng vì hồ sơ có dấu đỏ, chữ ký giả của trường nước ngoài và tên giảng viên thật", đại úy Thịnh nói. "Có vụ, kẻ lừa còn hướng dẫn cách chuyển nhiều lần dưới 500 triệu đồng để qua mặt ngân hàng".

Đáng lo ngại, ông cảnh báo nạn nhân giờ không những là sinh viên mà cả phụ huynh. Một số vụ việc, cha mẹ bị dẫn dắt song song, vừa tin con bị bắt, vừa nhận chỉ đạo từ công an giả.

"Có người mẹ ngồi cạnh công an thật vẫn không tin, vì vẫn nghe tiếng công an giả yêu cầu giữ bí mật", ông kể.

Theo đại úy Thịnh, điểm mấu chốt là kẻ gian không chỉ chiếm đoạt tài sản mà còn đánh vào cảm xúc thương con, kỳ vọng và tâm lý sợ hãi của phụ huynh, khiến nhiều gia đình rơi vào bi kịch.

4 bước bảo vệ tin giả

Theo ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm An ninh mạng Athena, những kẻ đứng sau các chiêu trò lừa đảo và phát tán tin giả hiện nay đang tận dụng triệt để công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và mạng xã hội để thao túng dư luận.

Chỉ với một hình ảnh, vài giây ghi âm, AI có thể tạo ra clip giả với giọng nói, biểu cảm y như thật, khiến người xem rất khó phân biệt thật - giả.

Ông Thắng cho rằng hiện có hai hướng tấn công phổ biến. Thứ nhất là nhắm vào người nổi tiếng hoặc người có uy tín như công an, nhà báo, chuyên gia, để lợi dụng hình ảnh quen thuộc nhằm tạo lòng tin.

Thứ hai là bám theo các sự kiện lớn hoặc thảm họa thiên tai, khi người dân dễ chia sẻ thông tin mà không kiểm chứng.

Trước thực tế này, ông Võ Đỗ Thắng khuyến nghị bốn bước cơ bản giúp người dùng tự bảo vệ khi đối diện với tin giả hoặc các chiêu lừa qua mạng.

Bước một, đừng phản ứng vội khi nhận thông tin lạ hay yêu cầu bất thường. Hãy đặt thật nhiều câu hỏi, yêu cầu xác minh nhiều lần vì chỉ cần như vậy, kẻ gian sẽ dễ mất bình tĩnh hoặc lộ sơ hở.

Bước hai, nếu đã bị lộ thông tin hoặc bị đe dọa, tuyệt đối không làm theo yêu cầu như chuyển tiền, di chuyển đến địa điểm nào đó hay gửi thêm dữ liệu; hãy cố trì hoãn, tránh để cảm xúc sợ hãi chi phối.

Bước ba, thông báo ngay cho người thân, đồng nghiệp hoặc cơ quan chức năng, nhằm phá vỡ trạng thái cô lập tâm lý mà kẻ lừa muốn duy trì.

Bước bốn, khi sự việc nghiêm trọng, hãy liên hệ với chuyên gia an ninh mạng hoặc cơ quan chuyên trách để được hỗ trợ kỹ thuật kịp thời.

Sinh viên khởi nghiệp dùng AI để… bán trà, dạy lịch sử, ngăn lừa đảo online

Tại cuộc thi Khởi nghiệp công nghệ trong sinh viên lần thứ 5, nhiều dự án khởi nghiệp tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) đã thu hút sự quan tâm của khán giả và ban giám khảo.