Phóng to

Nhưng nguồn sống chính của nhà thiết kế là phụ vợ cắt rau ngót - Ảnh: Hoàng Điệp

“Ôi, chẳng có gì đâu, việc tôi làm lò xử lý rác cũng đã xong rồi, giờ nhiều địa phương cũng đã xây dựng thành công lò này. Tôi cũng chẳng đăng ký bản quyền và nơi nào muốn xây dựng lò theo mô hình này tôi đều cho không, bởi tôi nghĩ mình đang làm để giúp xã hội”. Ông Nguyễn Nam Quân nói ngay sau khi đi nhận giải cuộc thi Sáng tạo kỹ thuật nhà nông toàn quốc lần thứ 4 diễn ra tại Hà Nội ngày 18-5.

Từ vết thủng chân của người lao công

Hơn 20 năm công tác tại trạm y tế xã, bác sĩ Ngô Duy Thế - trạm trưởng trạm y tế xã Tân Dĩnh, huyện Lạng Giang - tỉnh Bắc Giang chứng kiến không biết bao nhiêu lần những túi rác thải y tế chất đống trong góc bệnh xá ruồi nhặng bâu đầy, ngày nắng bốc mùi hôi nồng nặc. Đến khi được mang đi chôn lấp lại là hình ảnh những hố nước ngập lênh láng, chảy tràn khiến môi trường bị ô nhiễm. Đến khi trạm y tế được đầu tư bể đốt rác theo chuẩn quốc gia thì số lượng rác thải chỉ đốt cháy hết 50% và thải ra một lượng khói lớn khiến những hộ dân sống xung quanh phản ứng. Dù là phương án nào thì câu chuyện rác thải cũng là nỗi lo lắng của bác sĩ Thế.

"Mình là nhà nông thì kiếm sống từ ruộng vườn, nghề thiết kế đối với tôi chỉ là việc làm cho vui" Ông Nguyễn Nam Quân

Và nỗi khổ tâm của bác sĩ Thế cũng là nỗi khổ tâm của rất nhiều người dân sống quanh khu vực trạm y tế. “Chỉ đến khi vợ chồng người chở rác bị kim tiêm đâm thủng ủng cao su dưới sự chứng kiến của anh Nguyễn Nam Quân thì câu chuyện rác thải y tế ở trạm xá Tân Dĩnh mới được cải thiện”, - bác sĩ Thế nói khi giới thiệu về lò xử lý rác thải y tế, sản phẩm đầu tiên của cựu chiến binh Nguyễn Nam Quân (sinh năm 1952, từng chiến đấu tại chiến trường B2 từ năm 1968 đến cuối năm 1976 thì xuất ngũ - PV).

Câu chuyện lòng vòng về chiếc lò đốt rác thải y tế, sản phẩm đầu tiên của ông Quân dưới sự đặt hàng của bác sĩ Thế: “Trước đó bác Quân đã giúp nhà trường làm bảng chống lóa, rồi chế tạo máy mài sắn dây được rất nhiều người ưa chuộng. Là thương binh nên sức khỏe bác Quân không được tốt, thỉnh thoảng bác lại đến trạm xá để tiêm và truyền đạm, nước nên tôi mới bảo: Bác làm sao sáng chế giúp em cái lò đốt rác, chứ đốt theo kiểu “bể” thế kia vừa không cháy hết mà lại tốn quá nhiều tiền”.

Và chiếc lò hỏa thiêu

Từ lời “nhờ vả” của bác sĩ trạm trưởng trạm y tế, ông Quân nhận lời nhưng hẹn “để tôi nghiên cứu xem làm sao để đốt hết rác mà lại không tốn tiền”. Vừa rời trạm xá về nhà, ông Quân mày mò lấy giấy A4 vẽ vẽ xóa xóa. Vì việc chính của ông bà là chăm vườn rau nên thấy ông Quân mê mải thiết kế bà Quý, vợ ông càu nhàu: “Mất thì giờ quá, thiết kế thiết kiết làm gì tốn thì giờ!”.

Mười ngày sau khi rời trạm xá, ông Quân mang bản phác thảo chiếc lò đốt rác đầu tiên đến cho bác sĩ Thế và giải thích quy trình đốt và cấu trúc lò. “Thú thực là trước đây khi đi bộ đội tôi từng nhìn thấy chiếc lò hỏa thiêu của người Campuchia” - ông Quân hóm hỉnh nói - Tôi cố hình dung ra chiếc lò hỏa thiêu mà tôi đã được thấy và thiết kế sao cho phù hợp với cái bầu chứa rác, cột hút nhiệt, để lửa lên mà không lè ra ngoài, lại không tốn nhiều nhiên liệu đốt, giá thành phải rẻ”.

Bản thiết kế robot móc cống Rời tay khỏi chiếc bay nhổ cỏ hay chiếc cuốc ngoài vườn, ông Quân lại hí hoáy với mớ giấy A4: “Tôi đã thiết kế thành công con robot móc cống! - ông Quân giơ bản thiết kế cho khách xem - Nó sẽ tận dụng được công sức cho công nhân, mỗi khi bị tắc cống thì công nhân không cần phải cạy cả một đoạn nắp cống để mà thông. Tuy nhiên bản thiết kế này chưa thể biến thành sự thực vì phải có tiền thì con robot này mới hoạt động được!”

Cầm bản thiết kế đưa cho bác sĩ Thế, ông Quân đảm bảo chắc như đinh đóng cột: “Sẽ không tốn một giọt dầu nào mà nguyên liệu sẽ tự cháy hết chỉ bằng một que diêm”. Bác sĩ Thế lại cầm bản thiết kế sang gặp chủ tịch xã Tân Dĩnh. Sau đó chiếc lò tiêu hủy rác bằng sắt ra đời với giá thành vỏn vẹn 14 triệu đồng. “Hiệu quả cực kỳ, không còn sót lại một cọng rác nào mà tro than lại rất ít. Cứ mỗi tháng hai lần chúng tôi đốt lò, rác thải bỏ vào trong “bụng lò” rồi không có con ruồi con nhặng nào bâu vào được” - bác sĩ Thế kể.

Từ chiếc lò đầu tiên ấy, bác sĩ Thế thừa nhận: “Nhiều nơi đến tham quan học tập lắm, thậm chí có tuần ngày nào cũng có khách, không chỉ khách trong huyện, trong tỉnh Bắc Giang mà còn rất nhiều nơi khác cũng tìm về học tập”. Tiếp khách nhiều đến độ vợ ông Quân cũng phải kêu lên: “Mất thì giờ và mất việc lắm, cỏ không nhổ được, suốt ngày tiếp khách”. Khách xa đến nhiệt tình một, ông Quân nhiệt tình mười. “Ai có nhu cầu tôi biếu luôn một bản thiết kế” - ông Quân hào phóng.

Tôi chỉ là nông dân

Ông Quân nói như vậy khi nhanh tay cầm liềm cắt rau ngót cho vợ bó thành từng bó nhỏ. Đôi tay người lính từng cầm súng chiến đấu thành thạo cầm liềm cắt từng cành rau ngót hoặc múc từng gàu nước tưới cho đám khoai lang đang ngoi lên những đọt xanh nõn.

Cả khu vườn hơn hai sào này chính là kế sinh nhai của hai vợ chồng già. Ông Quân vui vẻ cho biết: “Mùa nào thức nấy, trên trồng bầu, dưới trồng khoai, không một centimet đất nào trong miếng vườn nhỏ này bị bỏ hoang. Tôi đang ươm thử ít mầm thanh long ruột đỏ. Mình là nhà nông thì gắn bó với nghề nông”. Rời khỏi hội trường của buổi lễ trao giải cuộc thi Sáng tạo kỹ thuật nhà nông toàn quốc lần thứ 4 tại Hà Nội, ông Quân tức tốc bắt xe về quê để còn kịp cắt rau ngót cho vợ bán buổi sáng.

Cũng chính bởi sự “vội vã” này của ông Quân mà sáng 19-5, một đoàn đại biểu dự hội nghị nông dân giỏi của các tỉnh miền Nam đã phải nhờ một nhà báo dẫn đường về thăm mô hình chiếc lò xử lý rác tại trạm y tế xã Tân Dĩnh. Kể từ khi chiếc lò đầu tiên ra đời vào tháng 7-2010 đến nay đã có hàng chục lò đốt rác y tế được xây dựng trên toàn quốc: Hải Dương, Quảng Ninh, Sơn La, Thanh Hóa, Tiền Giang, Kiên Giang...

Sớm đầu hè, trước khi những tia nắng chói chang đầu tiên rọi xuống khu vườn xanh mượt cũng là lúc vợ chồng ông Nguyễn Nam Quân bắt đầu ra vườn tưới rau ngót, nhổ cỏ, tỉa cành cho những gốc si, gốc sanh mà ông đang uốn tỉa. “Có người hỏi tôi sao dại thế, không đăng ký bản quyền sở hữu mô hình, cũng không bán mô hình mà lại chỉ cho không nhưng tôi cho rằng mình là nhà nông thì kiếm sống từ ruộng vườn. Dù sao nghề thiết kế đối với tôi chỉ là việc làm cho vui” - ông tâm sự. Có lẽ bởi quan niệm ấy, mà mỗi khi ông Quân có khách đến, bà Quý lại trách móc: “Đáng lẽ nhổ được bao nhiêu cỏ rồi đấy”. Nói thì nói thế nhưng bà rất phấn khởi khi tự tay tặng mớ rau ngót cho khách: “Của nhà trồng, không hề có thuốc sâu!”.

Tiết kiệm nhờ lò đốt rác “made in... Nam Quân” Phóng to Ông nông dân Nguyễn Nam Quân với các bản vẽ thiết kế lò đốt rác thải y tế thông minh không cần nhiên liệu đốt - Ảnh: Hoàng Điệp Với quy mô 17 tầng, 500 giường bệnh, trước đây việc xử lý rác thải là một vấn đề nan giải đối với bệnh viện chúng tôi. Mặc dù được Bộ Y tế cấp lò xử lý rác thải chuẩn với các hệ thống bệnh viện chung của cả nước nhưng mỗi tháng chiếc lò này lại ngốn của chúng tôi ít nhất 15-20 triệu đồng tiền mua dầu đốt rác, thậm chí có tháng lên đến 30 triệu. Cho đến khi biết tin có một nông dân ở Bắc Giang sáng chế mô hình lò đốt rác thải y tế thông minh không cần nhiên liệu đốt, chúng tôi đã lặn lội lên tận nhà anh Quân để học hỏi. Khi mang mô hình về xây dựng xong và đưa vào hoạt động chúng tôi đã rất mừng. Nếu lò đốt rác của Bộ Y tế trước đây mỗi lần chỉ đốt được chừng 20kg và phải mất nhiều giờ, tốn rất nhiều dầu thì mô hình lò đốt của anh Quân hiện nay, mỗi ngày chúng tôi có thể đốt 120-150kg mà không tốn đồng nào. Tuy nhiên, nhiệt độ ở Bắc Giang thấp hơn Thanh Hóa, quy mô lò đốt ở trạm y tế Tân Dĩnh (Lạng Giang, Bắc Giang) cũng nhỏ hơn nên mọi chuyện dễ dàng. Còn khi mang mô hình lò về triển khai ở Thanh Hóa, nhiều vấn đề đã nảy sinh. Ví dụ lượng nhiệt của lò tỏa ra quá lớn cộng với khói bụi khiến chúng tôi rất ái ngại về vấn đề ô nhiễm môi trường. Hay mô hình lò của anh Quân chưa có hệ thống tăng, giảm nhiệt và hệ thống lọc khói bụi. Khi áp dụng mô hình lò của anh Quân tại Bệnh viện Hợp Lực, chúng tôi đã cải tiến thêm những hệ thống này.